NRC berichtte op 26 augustus dat de perinatale zorg voor zwangere vrouwen in Ter Apel ontbreekt. Een paar dagen daarvoor overleed een baby. Hoe verdrietig dit ook is, is het ook belangrijk om te kijken naar de effecten van stress en trauma bij moeder en kind op de ontwikkeling van de kinderen in de toekomst. Er is de afgelopen jaren meer onderzoek gepubliceerd over de kwetsbaarheid van deze kinderen in hun latere leven. Dat onderzoek stemt niet hoopvol, omdat de periode rond de geboorte de meest kwetsbare in het hele mensenleven is.
Die kennis is nog vrij nieuw. Dertig jaar geleden werden baby’s nog onverdoofd geopereerd omdat ze geen pijn zouden voelen. Nu weten we dat de periode rond de geboorte de meest kwetsbare in het mensenleven is. Dat komt omdat wij mensen relatief grote hersenen hebben die niet goed door het nauwe geboortekanaal passen. Daarom vind onze hersengroei vooral rond en na de geboorte plaats. Dat geldt het meest voor de grote hersenen, de cortex en met name de voorste grote hersenen, de prefrontale cortex. Daar zit de aansturing in van zelfregulatie. Wanneer er rond de geboorte iets mis gaat, merken we dat later in het leven door gebrekkige zelfregulatie. Stress is vaak de boosdoener, omdat onze hersenen prima om kunnen gaan met kortdurende stress, maar slecht met langdurende stress. Ons stresssysteem stamt namelijk nog uit de oertijd – het stelde ons in staat om snel weg te kunnen rennen voor een gevaarlijk beest – maar is niet ingericht voor de moderne tijd, met alle stress die komt kijken bij opgestapelde rekeningen, pesten op school of een ongezonde/onveilige sfeer op werk.
De prefrontale cortex is vooral gevoelig voor stress, zo bleek uit recent onderzoek. Die gevoeligheid voor stress begint zelfs al voor de bevruchting. Onbevruchte eitjes of sperma bevatten al veranderingen in het erfelijke materiaal van ouders die waarschuwen voor stress. Maar ook de baarmoeder is gevoelig voor stress, met negatieve gevolgen voor de ontwikkeling van de ongeboren baby. (1)
Rond de bevalling vindt er nog een andere bijzondere verandering in de baby plaats. Nederlandse onderzoekers vonden dat verstoring van de Chlorine huishouding rond de geboorte tot ernstige psychische stoornissen kon leiden (zie voor uitleg het interview van Hilgo Bruining in NRC. (2) (3) Deze verstoringen leiden tot problemen in de sociaal-emotionele ontwikkeling. (4) Later in het leven kan dat leiden tot leerproblemen, depressie, suïcidaliteit, zelfbeschadiging, agressieproblemen, criminaliteit, schizofrenie, verslaving (zie Eva Billen), maar ook bijvoorbeeld eetstoornissen (zie Heleen Wesselius).
Naast baby’s zijn er ook veel jonge kinderen in de asielketen; in Ter Apel nu zo’n 300 tot 400. Hun vluchtverhalen bevatten vaak Negatieve Jeugdervaringen (gevaar voor verdrinking bijvoorbeeld) en trauma’s (mishandeling, marteling, verkrachting), en vervolgens gestapelde microtrauma’s door overal te worden gewantrouwd en te worden afgewezen. Met hersenbeschadiging tot gevolg. (5) De effecten stapelen en deze kinderen zijn bijzonder gevoelig voor herhaalde trauma’s door een reactief stresssysteem. Ze hebben minder mogelijkheden voor zelfregulatie.
Op donderdag 25 augustus jl. reed ik naar de Zonnebloemschool, een school in Emmeloord voor speciaal onderwijs. Zestig gemotiveerde leerkrachten luisterden enthousiast naar mijn uitleg over trauma in de kindertijd en hoe daarmee om te gaan in het onderwijs. In de auto luisterde ik naar Spraakmakers op Radio 1. Eén item ging over het recente onderzoek van de Universiteit van Amsterdam, met aan het woord Stephanie Rap. (6) Zij vertelde over schadelijke verhoormethoden van alleenstaande asielkinderen door de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). De adjunct-directeur van het IND reageerde als volgt: ‘het is nou eenmaal onze taak’ (utilistische redenering) en ‘we doen het heus wel goed’. Hij gaf ook de ouders de schuld die hun kinderen met mensensmokkelaars vooruit stuurden.
In de zorgethiek is ‘als eerste geen kwaad doen’ een belangrijk uitgangspunt. Kinderen zijn geen zondebokken en kunnen er vaak niks aan doen dat ze vooruitgestuurd worden. Zij hebben geen schuld. En dat rechtvaardigt ook niet om deze kwetsbare kinderen kwaad te doen door verhoormethoden te hanteren die, bovenop de stapel die er al is, mogelijk voor nieuwe trauma’s zorgen. Ook rechtvaardigt dat niet om ze in Ter Apel op elkaar gepakt, zonder begeleiding, op stoelen te laten slapen. Voor die extra trauma’s betalen we later de prijs.
Wat dan wel?
Toen in mei 1945 het concentratiekamp Theresienstadt werd bevrijd, vond het Rode Kruis in een schuur zes extreem agressieve jonge kinderen die aan hun lot waren overgelaten en wiens ouders waren vermoord. Ze konden niet praten en kenden alleen wat Duitse scheldwoorden. De jonge slachtoffers werden naar Engeland gebracht voor adoptie, maar konden niet van elkaar worden gescheiden. Ze werden in het landhuis Bulldogs Bank opgevoed door Anna Freud (de dochter van Sigmund Freud) en Sophie Dann. (7) Assistent was John Bowlby, de latere bedenker van de hechtingstheorie.
Door de veilige en gestructureerde kleinschalige omgeving en liefdevolle begeleiding herkregen de kinderen hun zelfregulatie, leerden zij praten, lezen en schrijven, en groeiden ze uiteindelijk op tot gewone mensen. Er is hierover zelfs een documentaire gemaakt. (8)
Ik stel voor om ouders met jonge kinderen en alleenstaande minderjarige asielzoekers niet onder te brengen in de sporthal van Ter Apel, maar in gezinshuizen of kleinschalige voorzieningen. Laat ze naar school gaan, begeleid door leerkrachten met compassie, zoals de leerkrachten van de Zonnebloemschool in Emmen. Het voorstel van de Protestantse Kerken (de Volkskrant, 29 augustus jongstleden) om asielzoekers kleinschalig op te vangen in leegstaande kerkgebouwen en pastorieën is zo gek nog niet. Dit omdat het deze kinderen weer hoop geeft op een gewoon leven. Er is altijd hoop als we het goede doen.
Bron: https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpsyg.2019.02179/full
Bron: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0149763418300149
Bron: https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/24/kinderpsychiater-hilgo-bruining-sommige-kinderen-hebben-misschien-meer-vrijheid-nodig-a4134563
Bron: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30610530/
Onyebuchi Okeke, Aziz Elbasheir, Sierra Carter, Abigail Powers, Yara Mekawi, Charles F. Gillespie, Ann Schwartz, Bekh Bradley, Negar Fani. Indirect Effects of Racial Discrimination on Health Outcomes Through Prefrontal Cortical White Matter Integrity. Biological Psychiatry: Cognitive Neuroscience and Neuroimaging, 2022; DOI: 10.1016/j.bpsc.2022.05.004
Bron: https://nos.nl/collectie/13898/artikel/2441952-extra-veel-stress-voor-asielkinderen-door-onbegrijpelijke-vragen-ind
Freud, A. and Dann, S (1951) An experiment in group upbringing Psychoanalytic Study of the Child 6, 127-168 Reprinted in A. Freud (1969) Indications for child analysis, and other papers, 1945-1956 Chapter 8, pp. 163-229 London: Hogarth Press
Bron: http://www.filmbuero-bremen.de/die-kinder-von-bulldogs-bank/
