Moet er een gezondheidsplicht komen? Deel IV

mikkelwilliam_E+_via GettyImages

Als wethouder Zorg in Amsterdam ben ik de afgelopen jaren keer op keer geconfronteerd met het feit dat gezondheidsproblemen niet op zichzelf staan. Ze hebben een direct verband met zaken als opleidingsniveau, sociaaleconomische positie en leef-, woon- en werkomstandigheden. Daarom is het noodzakelijk dat we een brede visie op publieke gezondheid ontwikkelen, met nog meer partijen de samenwerking aangaan, en vol inzetten op preventie.

Het manifest van zorgverzekeraars Zilveren Kruis, CZ en Menzis, die in 2021 pleitten voor een ‘gezondheidsplicht’, was me uit het hart gegrepen. De term komt misschien wat verwarrend over, want de verzekeraars bedoelden natuurlijk niet dat mensen verplicht gezond moeten zijn. Ze bedoelden dat verzekeraars, overheid en zorgverleners verplicht moeten worden om zich in te spannen voor een gezonde bevolking. De kern van het manifest is dat gezondheid over zoveel meer gaat dan de afwezigheid van ziekte. Het gaat vooral om het voorkomen van ziekte, om positieve gezondheid. En dat maakt het bevorderen van gezondheid een verantwoordelijkheid van ons allemaal. Uiteraard van professionals in het medische, sociale en fysieke domein, maar ook van ouders, scholen, de overheid en de voedselindustrie.

Gemeenten kunnen bij het bevorderen van die positieve gezondheid een voortrekkersrol spelen. Binnen de gemeente nemen we besluiten over tal van zaken die direct of indirect de gezondheid van inwoners beïnvloeden. Denk aan de inrichting van wijken, wonen, de aanpak van armoede en schulden, het bijstandsbeleid, de uitvoering van de Wmo en de wet op de jeugdzorg, het onderwijs, sport en cultuur. Door al die onderwerpen te verbinden in een brede visie op publieke gezondheid kunnen we er samen voor zorgen dat kwaliteit van leven in onze stad een flinke impuls krijgen.

Ik noem graag twee voorbeelden van de manier waarop we dat in Amsterdam in de praktijk brengen:

1. In het programma ‘Kansrijke Start’ werken we samen met Zilveren Kruis, wijkteams, volwassen-ggz, geboorte- en jeugdgezondheidszorg aan een goede start voor zoveel mogelijk kinderen, want de meeste gezondheidswinst is te behalen in de eerste duizend dagen. Eén van de activiteiten is ‘Nu Niet Zwanger’: een methode waarmee professionals het gesprek met potentiële ouders kunnen voeren over het maken van een bewuste keuze over hun kinderwens. Een goed gesprek over het voorkomen van een ongewenste zwangerschap kan fysieke en mentale problemen voorkomen.

2. In het programma ‘Amsterdam Vitaal & Gezond’ werken we samen met Zilveren Kruis, zorg- en welzijnsaanbieders en Cliëntenbelang Amsterdam aan gelijke kansen op goede gezondheid voor alle Amsterdammers en tien gezonde levensjaren erbij voor alle kwetsbare Amsterdammers in 2040. Een van de activiteiten is Welzijn op Recept, waarbij de huisarts samen met de welzijnscoach werkt aan het doorgeleiden van Amsterdammers met lichte psychosociale problematiek naar activiteiten in de sociale basis. Gezondheidsklachten van Amsterdammers hebben lang niet altijd een medische oorzaak. Vaak spelen sociale problemen een rol, denk aan het verlies van werk of eenzaamheid, en mensen zijn dan vooral gebaat bij professionele hulp die ook aandacht heeft voor achterliggende problemen.

Amsterdam is een stad waarin niet iedereen dezelfde kansen heeft om gezond op te groeien en ouder te worden. Zeker in wijken met veel kwetsbare inwoners is het cruciaal om in te zetten op een gezonde omgeving en de juiste zorg en ondersteuning. Gelukkig kan de gemeente met een brede blik op gezondheid en genoeg aandacht voor preventie, echt het verschil maken.

Maar we kunnen het niet alleen. We hebben partners, en het Rijk nodig. Wat ons enorm zou helpen is meer betrokkenheid van het Rijk en meer gemeentelijke bevoegdheden, mandaat en budget. We vragen het kabinet om een suikertaks en een btw-verlaging op groente en fruit, instrumenten om regie te kunnen voeren op een gezonde voedselomgeving, financiële en wettelijke prikkels die zorgverzekeraars moeten aanzetten tot gezondheidsbevordering, en een structurele landelijke inzet op preventie.

Want voorkomen is beter en ook nog eens goedkoper dan genezen. Elke euro die wordt uitgegeven aan preventie verdient zich vele malen terug in gezondheidswinst en verminderde zorgkosten. Stop daarom met preventie te zien als het sluitstuk van de begroting, maar zet het bovenaan de agenda van het gezondheidsbeleid!

Verder lezen?

In  het eerste deel   van deze themareeks legt Ruben Wenselaar, CEO bij Menzis en één van de initiatiefnemers van dit idee, uit waarom een gezondheidsplicht noodzakelijk is.

Ina Kerkdijk, directeur bij ZorgAccent, legt in  deel II uit waarom zij met de invoering van een gezondheidsplicht vreest voor nog méér starre regels. 

In deel III betoogt Anthony Stigter , secretaris gezondheidszorg en arbeidsmarkt bij VNO-NCW, dat vanuit het perspectief van werkgevers de overheid op dit terrein een wispelturig en inconsistent beleid voert.