Gemeentes, inwoners en sociale professionals willen de komende jaren de sociale basis in wijken versterken. Een stevige opgave in een steeds veranderend speelveld, waarin bezuinigingen forse impact hebben. Het vergt andere professionele rollen in de sociale wijkteams, zoals die van sociaal makelaar. Om de nieuwe rol van sociaal makelaar te ontwikkelen gebruiken de sociale wijkteams van Perspectief Zutphen de ‘scrum’-werkwijze. Dit vraagt van het management een heldere visie en richting (de wat-vraag) om daarbij de hoe-vraag over te laten aan de professionals in het veld. Spannend? Zeker, maar ook een mooie uitdaging!
In Zutphen worden sociaal makelaars ingezet om de versterking van de sociale basis te helpen realiseren. Zij maken deel uit van de sociale wijkteams van Perspectief Zutphen. Een sociaal makelaar is een netwerker, ondersteuner, bemiddelaar en stimulator van inwoners die iets voor elkaar en voor de wijk willen betekenen. Hij/zij richt zich op het analyseren van signalen en het aanjagen, ondersteunen en faciliteren van wijkbewoners, die initiatieven (willen) nemen om de wijk te versterken.
De functie is zo nieuw dat er nog geen standaard werkwijzen zijn. Er bestaat nog nauwelijks een opleidingsaanbod en elke gemeente vraagt om een maatwerkinvulling die past bij de lokale context. Voor Perspectief Zutphen begeleid ik een groep medewerkers die de uitdaging van deze nieuwe functie is aangegaan. De groep heeft van het management de opdracht gekregen om een eigen ontwikkeltraject te ontwerpen en uit te voeren voor hun nieuwe rol. Hoe pak je zo’n opdracht aan, gegeven de enorme werkdruk binnen de sociale wijkteams in combinatie met de urgentie om snel te transformeren?
De uitdaging voor mij is zorgen voor een werkwijze die recht doet aan de context waarin de ontwikkeling moet plaatsvinden, en die zich mede kenmerkt door:
Tijdsdruk: sociale wijkteams moeten het door bezuinigingen doen met minder mensen terwijl de hulpvragen eerder toe dan afnemen. Wachtlijsten dreigen. Hoe kunnen we zo snel mogelijk waarde toevoegen aan een professionele rol die alleen nog maar in naam bestaat?
Werkdruk: sociale wijkteams zijn vaak gewend elk gezinssysteem apart te ondersteunen. De werkdruk is daardoor hoog. Gelijksoortige hulpvragen bundelen, naast de hulpbehoefte ook talenten uitvragen en burgerinitiatieven aanjagen zijn opgaven waar men niet aan toekomt. Hoe kunnen we de tijdsinvestering die voor deze vakontwikkeling nodig is, invoegen in het bestaande werk zonder een extra stressfactor te creëren?
Complexe omgeving: er zijn veel belanghebbenden: inwoners, de gemeente als opdrachtgever, wijkregisseurs, allerlei partijen in het zogenaamde voorveld, collega-sociaal werkers, het management etcetera. Hoe kunnen belanghebbenden van binnen en buiten de organisatie betrokken worden bij de ontwikkeling?
Bezuinigingen in het sociaal domein: de gemeente heeft hoge verwachtingen dat zorgen dat in plaats van zorgen voor leidt tot lagere kosten voor zorg vanuit de Wmo en de Participatiewet. Hoe kunnen sociaal makelaars hier zo snel mogelijk een bijdrage aan leveren, terwijl de formatie van de sociale wijkteams onlangs door gemeentelijke bezuinigingen fors is gekrompen?
Daar komt bij dat mijn inzet niet voor de lange termijn is, dus de groep moet zo snel mogelijk zelforganiserend worden. Ik wil dat de sociaal makelaars zich een leercultuur eigen maken die past bij een lerende en innovatieve organisatie. De complexe omgeving waarin de sociaal makelaars werken verandert ook nog eens voortdurend en vraagt dus om grote wendbaarheid en constante innovatie. Kortom, dit vergt een onorthodoxe aanpak.
Ik ben altijd op zoek naar nieuwe mogelijkheden voor mijn werk (teamcoaching en leiderschapsontwikkeling) en raakte geïntrigeerd door het begrip Scrum. Ik was nieuwsgierig naar de mogelijkheden en ik heb mij daarom in Scrum verdiept.
In de IT-wereld is dit al sinds jaar en dag een veel ingezet raamwerk om te innoveren, maar binnen de welzijnssector en het sociaal domein is Scrum nog vrijwel onbekend. En dat terwijl het achterliggende gedachtegoed (Agile) zo ontzettend goed past bij wat we willen van onze sociaal werkers, en dus ook sociaal makelaars.
Scrum is een manier van werken die de productiviteit van het team enorm verhoogt. Je laat in Scrum overbodige controle en papierwerk los en mensen krijgen meer houvast in de uitvoering. Organisaties die werken met Scrum worden stap voor stap daadkrachtiger en vergroten hun aanpassingsvermogen, zonder dat daar direct ingrijpende structuurveranderingen voor nodig zijn.(1)
Een aantal kenmerken van de Scrum-werkwijze op een rijtje:
Je maakt alleen een gedetailleerde planning voor de korte termijn.
Je knipt de klus op in stukjes en maakt in korte cycli iedere keer kleine onderdelen af, die direct waarde opleveren voor de klant.
Je werkt heel gefocust aan de opdracht, op vaste tijden en op een vaste plaats. Daarbuiten kun je je weer concentreren op de rest van je werk.
Je maakt als team zichtbaar waaraan gewerkt wordt en wat de voortgang is.
Je nodigt regelmatig klanten en belanghebbenden uit om feedback te geven. Dat resulteert in een beter eindresultaat, en zo kun je beter inspelen op klantwensen.
Je reflecteert als team met vaste regelmaat op je eigen samenwerking en verhoogt daardoor de effectiviteit van de samenwerking.
Door de intensieve samenwerking, de zelforganisatie, de feedback en de snelle resultaten krijg je meer motivatie voor en plezier in je werk.
‘Scrummen’ werkt het best als je iets wilt ontwikkelen in een complexe, veranderlijke omgeving, en als je van tevoren niet precies weet hoe het eruit komt te zien. Volgens mij dus een uitgelezen werkwijze voor de opdracht van een sociaal makelaar!
Het management van Perspectief Zutphen durfde het aan om de groep sociaal makelaars via Scrum te laten werken aan de ontwikkeling van hun nieuwe vak. Ik zeg niet voor niets ‘aangedurfd’, want het vergt van hen dat ze weliswaar op de wat-vraag zitten (visie en richting sturen), maar dat ze bereid moeten zijn om de groep medewerkers de hoe-vraag in te laten vullen. Het eindresultaat staat niet bij voorbaat vast, zoals bij projectmatig werken. Het management moet zich behoeden om niet in de micro-managementvalkuil te stappen, en vooral faciliteren. Een spannende en frisse keuze die goed past bij de identiteit en ambitie van onze organisatie.
We zijn begonnen en iedereen in de groep is enthousiast! Met het certificaat Scrum Master op zak kan ik het team goed wegwijs maken in de Scrum-werkwijze. Maar in mijn inzet ligt het grootste accent op het faciliteren van de samenwerking, het stimuleren van zelforganisatie, het leren reflecteren op ( het effect van) het eigen gedrag én het leren focussen op ‘waarde toevoegen’: voor wie doe je het, wie heeft hier baat bij en past het bij de bedoeling? Precies daardoor komt het enthousiasme en de motivatie in de groep op gang. De energie spat ervan af, en ineens lijkt het makkelijker om het in te passen binnen het al zo drukke werk van alledag!
Dit artikel is ook terug te vinden in de dossiers Wijkteams en Transformatie
Op 8 oktober geven BMC-adviseurs Hinke Stallen, Dorine IJsseling en Marloes Westerveld de workshop Het versterken van de sociale basis: wat werkt in de praktijk?
