Algemeen 

Voor medische kosten gelden de Zvw en Wlz als een voorliggende voorziening waardoor er als uitgangspunt op grond van art. 15 Pw geen recht op bijzondere bijstand bestaat. Gemeenten kunnen hier in beleidsregels van afwijken, er is dan sprake van buitenwettelijk begunstigend beleid. 

Premie zorgverzekering 

Voor de premie van de zorgverzekering is geen bijzondere bijstand mogelijk omdat de kosten niet voortvloeien uit bijzondere omstandigheden (zie CRvB 11 november 2008, ECLI:NL:CRVB:2008:BG4554). 

Premie aanvullende zorgverzekering 

De aanvullende zorgverzekering is niet verplicht. Dit betekent dat de kosten van de premie voor een aanvullende ziektekostenverzekering niet noodzakelijk zijn (zie CRvB 8 maart 2011, ECLI:NL:CRVB:2011:BP7532).

Op grond van art. 35 lid 3 Pw kan de gemeente wel een vergoeding verstrekken voor deze kosten. Dit betreft dan categoriale bijzondere bijstand (zie ook paragraaf 6.6).

Kosten eigen risico zorgverzekering 

Het verplicht eigen risico in het kader van de Zorgverzekeringswet is het gevolg van een bewuste keuze van de wetgever. Gelet op art. 15 lid 1 Pw is voor deze kosten geen bijzondere bijstand mogelijk (zie uitspraak CRvB 14 december 2010, ECLI:NL:CRVB:2010:BO6734). Gemeenten die wel een vergoeding voor deze kosten verstrekken doen dit meestal op grond van buitenwettelijk begunstigend beleid of middels de collectieve aanvullende verzekering (zie par. 6.6) of via het minimabeleid (zie par. 6.7).

Dieetkosten 

Voor dieetkosten bestaat geen voorliggende voorziening. Als er om medische redenen een speciaal dieet gevolgd moet worden, dan is er voor de eventuele meerkosten bijzondere bijstand mogelijk (zie bijvoorbeeld uitspraak CRvB 2 oktober 2014, ECLI:NL:CRVB:2014:3221). De kosten van normale voeding worden geacht uit het reguliere inkomen betaald te worden. Om vast te stellen of aan het dieet ook meerkosten zijn verbonden, worden de kosten van het dieet afgezet tegen de kosten van normale voeding. Om dit te beoordelen kan gebruik worden gemaakt van de Nibud-prijzengids. Meestal wordt hiervoor een medisch advies gevraagd aan bijvoorbeeld de GGD of een diëtiste. 

Kosten geneesmiddelen 

Voor de kosten van geneesmiddelen worden de Zvw en de Wlz als een voorliggende voorziening aangemerkt die passend en toereikend is. Dit betekent dat als de kosten noodzakelijk zijn deze ook zullen worden vergoed op grond van de Zvw of de Wlz. Kosten die niet onder de Zvw en de Wlz vallen worden niet noodzakelijk geacht. Dit geldt onder andere voor zelfzorgmiddelen. De gemeente moet zich bij een dergelijke keuze aansluiten. Als kosten niet noodzakelijk zijn is er ook geen bijzondere bijstand mogelijk. Als voor dergelijke kosten wel bijzondere bijstand wordt verstrekt is er sprake van buitenwettelijk begunstigend beleid. Zie bijvoorbeeld de uitspraak van de CRvB van 10 januari 2017, ECLI:NL:CRVB:2017:307. 

Kosten gehoorapparaat 

Voor de kosten van hulpmiddelen worden de Zvw en de Wlz als een voorliggende voorziening aangemerkt die passend en toereikend is. Dit betekent dat als de kosten noodzakelijk zijn, deze ook worden vergoed op grond van de Zvw of de Wlz. Voor zover de kosten niet worden vergoed op grond van de Zvw en de Wlz worden deze kosten niet noodzakelijk geacht. De gemeente moet zich bij een dergelijke keuze aansluiten. Als kosten niet noodzakelijk zijn is er ook geen bijzondere bijstand mogelijk. Als dergelijke kosten wel vergoed worden via de bijzondere bijstand, dan is er sprake van buitenwettelijk begunstigend beleid. Aangezien onder hulpmiddel ook een gehoorapparaat wordt verstaan is voor deze kosten geen bijzondere bijstand mogelijk (zie uitspraak CRvB 23 februari 2010, ECLI:NL:CRVB:2010:BL5460). 

Alternatieve geneeswijzen 

De kosten van alternatieve geneeswijzen vallen niet onder de vergoeding op grond van de Zvw of de Wlz, maar worden veelal vergoed via de aanvullende verzekering. Dit betekent dat deze kosten niet als noodzakelijk worden aangemerkt. Aangezien dit het gevolg is van een bewuste keuze is er voor deze kosten op grond van art. 15 lid 1 Pw geen bijzondere bijstand mogelijk (zie uitspraak CRvB 22 maart 2011, ECLI:NL:CRVB:2011:BP8635). 

Voorbeelden alternatieve geneeswijzen 

• homeopathie; 

• acupunctuur; 

• osteopaat; 

• chiropractische hulp; 

• manuele therapie; 

• orthomoleculaire therapie. 

Bril 

De Zvw geldt voor de kosten van een bril als een voorliggende voorziening die passend en toereikend wordt geacht. Het feit dat de Zvw pas een vergoeding kent vanaf een bepaalde sterkte maakt dit niet anders. Dit betekent als uitgangspunt dat er ook geen bijzondere bijstand mogelijk is. In de praktijk worden dergelijke kosten vaak gedeeltelijk vergoed via de aanvullende verzekering. Voor zover dergelijke kosten ook via de bijzondere bijstand worden vergoed is er sprake van buitenwettelijk begunstigend beleid (zie uitspraak CRvB 13 april 2010, ECLI:NL:CRVB:2010:BM2959). 

Kosten gespecialiseerde (ziekenhuis)zorg 

Onder deze post worden onder meer de volgende kosten verstaan: 

• opname in ziekenhuis; 

• kosten huisarts; 

• intra-/semimurale verpleging/verzorging; 

• kosten specialist. 

Voor alle medische kosten geldt dat de Zvw en de Wlz als een voorliggende voorziening moet worden aangemerkt die passend en toereikend is. Dit betekent dat als de kosten noodzakelijk zijn, deze ook zullen worden vergoed op grond van de Zvw of de Wlz. Voor zover de kosten niet worden vergoed op grond van de Zvw en de Wlz, worden deze kosten niet noodzakelijk geacht. De gemeente moet zich bij een dergelijke keuze aansluiten. Als kosten niet noodzakelijk zijn, is er ook geen bijzondere bijstand mogelijk. Als dergelijke kosten wel worden vergoed via de bijzondere bijstand, dan is er sprake van buitenwettelijk begunstigend beleid. 

Kosten in verband met geboorte 

Voor de kosten van kraamzorg geldt de Zvw als een voorliggende voorziening die als passend en toereikend moet worden aangemerkt. 

Kosten fysiotherapie 

De aanspraak op fysiotherapie en oefentherapie is geregeld in bijlage 1 bij art. 2.6 Besluit zorgverzekering. Alle aandoeningen die op deze bijlage (de zogenaamde ‘chronische lijst’) staan worden vergoed op grond van de Zvw, met uitzondering van de eerste twintig behandelingen. Aandoeningen die niet op deze bijlage vermeld staan komen niet voor een vergoeding in aanmerking. Hieraan ligt een bewuste beslissing van de wetgever over de noodzaak van het vergoeden van deze kosten ten grondslag. 

Dit betekent dat er voor de gemeente in beginsel geen ruimte is om voor deze kosten bijzondere bijstand toe te kennen (zie uitspraak CRvB 16 februari 2010, ECLI:NL:CRVB:2010:BL7320 en CRvB 31 juli 2012, ECLI:NL:CRVB:2012:BX3184). 

Voorbeeld

Kees heeft als gevolg van een ernstige spierziekte fysiotherapie nodig, maar kan deze niet betalen. Uit medische informatie blijkt dat bij het uitblijven van fysiotherapie de gezondheidsklachten van Kees ernstig zullen toenemen en dat er een schrijnende situatie ontstaat. De CRvB is van mening dat deze situatie als een acute noodsituatie moet worden beschouwd en dat weigeren van bijstand onaanvaardbaar is. De gemeente moest daarom op grond van art. 16 Pw voor deze kosten bijzondere bijstand betalen. Zie CRvB 13 juni 2023, ECLI:NL:CRVB:2023:985

Kosten tandarts 

Voor de kosten van tandheelkundige hulp dient de Zvw als een voorliggende voorziening te worden aangemerkt. Voor zover deze kosten niet op grond van de basisverzekering worden vergoed, geldt dit als een bewuste keuze van de voorliggende voorziening. Op grond van art. 15 lid 1 Pw bestaat dan voor deze kosten geen recht op bijzondere bijstand (CRvB 29 januari 2013, ECLI:NL:CRVB:2013:BY9838). Wel kan voor deze kosten een aanvullende zorgverzekering worden afgesloten. Voor zover gemeenten beleid hebben waarbij voor deze kosten wel bijzondere bijstand wordt verstrekt, is er sprake van buitenwettelijk begunstigend beleid (zie CRvB 5 juni 2007, ECLI:NL:CRVB:2007:BA7283).