1.2Er bestaat samenhang met de zaak 21/04247. In deze zaak zal ik vandaag ook concluderen.

1.3Het cassatieberoep is ingesteld namens de klaagster. J. Biemond, advocaat te Den Haag, heeft twee middelen van cassatie voorgesteld. In het eerste middel wordt geklaagd over de grondslag voor de afwijzing van de vordering. Het tweede middel is gericht tegen de beslissing van de rechtbank om aan de last tot teruggave voorwaarden te verbinden.

2.1Op 13 juni 2021 werd een zesjarig jongetje door een hond, genaamd [hond], een Amerikaanse Staffordshire Bullterriër, in zijn achterhoofd gebeten. De hond behoort toe aan de klaagster, maar was ten tijde van het bijtincident op stap met [betrokkene 1], de dochter van de klaagster. De hond is naar aanleiding van dit incident onder de klaagster in beslag genomen op grond van art. 94 Sv. De dochter van de klaagster is als verdachte gehoord wegens verdenking van overtreding van art. 425 aanhef en onder 2º Sr (onvoldoende zorgdragen voor het onschadelijk houden van een onder haar hoede staand gevaarlijk dier).

2.2Namens de klaagster is op 16 juni 2021 een op art. 552a Sv gebaseerd klaagschrift ingediend, strekkende tot opheffing van het beslag en teruggave van de hond aan de klaagster.

2.3Op 27 juli 2021 is bij de rechtbank binnengekomen een op 21 juli 2021 gedateerde vordering van de officier van justitie strekkende tot onttrekking aan het verkeer van de in beslag genomen hond. In de op art. 552f Sv gebaseerde vordering is te lezen:

2.4De risicoanalyse waar in de vordering naar wordt verwezen betreft een rapport van 15 juli 2021, opgemaakt door het Riskassessmentteam van de Universiteit van Utrecht. In dit rapport is een inschatting gemaakt van het risico van het gedrag van de in beslag genomen hond voor mens of dier indien deze zonder maatregelen wordt teruggeplaatst in de samenleving. Op verzoek van de verdediging heeft gedragsbioloog D.J.U. Planta op 29 augustus 2021 op basis van haar deskundigheid haar zienswijze gegeven op deze risicoanalyse.

2.5Op 8 september 2021 heeft het openbaar ministerie [betrokkene 1] medegedeeld dat zij niet verder zal worden vervolgd.n

Tijdens de raadkamerzitting op 9 september 2021 heeft de officier van justitie hierover verklaard dat deze beslissing is genomen naar aanleiding van informatie van de forensisch arts over de ernst van het letsel. Zie het proces-verbaal van de raadkamerzitting 9 september 2021.

2.6Het klaagschrift en de vordering zijn op 9 september 2021 in openbare raadkamer behandeld. De raadkamer van de rechtbank heeft het klaagschrift op diezelfde dag ongegrond verklaard en de behandeling van de vordering aangehouden tot 14 oktober 2021 om het Riskassessmentteam een aanvullend rapport te laten opstellen waarin wordt ingegaan op (1) de door de partijdeskundige Planta opgeworpen vraagpunten en haar afwijkende beoordeling en (2) de door de raadsman opgemerkte onjuistheid in de aan de risicoanalyse ten grondslag gelegde feiten, te weten dat de klaagster jonge kinderen heeft, nu zij naar eigen zeggen enkel jong volwassen kinderen heeft.

2.7De behandeling van de vordering is op 14 oktober 2021 in openbare raadkamer voortgezet, waarna de raadkamer van de rechtbank nog diezelfde dag de vordering heeft afgewezen en de teruggave heeft gelast van de hond aan de klaagster onder de voorwaarden dat de hond buitenshuis zal worden gemuilkorfd en aangelijnd.

2.8Tegen de beschikking tot ongegrondverklaring van het bezwaarschrift is namens de klaagster op 10 september 2021 cassatie ingesteld. Dat betreft de samenhangende zaak 21/04247.

2.9Tegen de beschikking tot afwijzing van de vordering tot onttrekking aan het verkeer en tot teruggave onder voorwaarden is namens de klaagster op 9 november 2021 cassatie ingesteld. Daarop heeft de onderhavige zaak betrekking.

3.1De bestreden beschikking houdt het volgende in:n

Met overneming van de vetgedrukte tekst.

4.1In het eerste middel wordt geklaagd dat “(h)et recht is geschonden en/of (…) vormen (zijn) verzuimd waarvan de niet-nakoming nietigheid meebrengt”. Meer in het bijzonder wordt geklaagd dat de rechtbank heeft verzuimd om te oordelen dat onttrekking aan het verkeer niet meer aan de orde kan komen wanneer er niet (meer) gesproken kan worden van een strafbaar feit als bedoeld in art. 36b Sr.

4.2Ik heb me afgevraagd welk belang de klaagster bij deze klacht heeft nu de vordering is afgewezen en de teruggave van de hond is gelast. Ik houd het erop dat dit belang is gelegen in de voorwaarden die aan de teruggave van de hond zijn verbonden, hoewel de klaagster blijkens de beschikking in de samenhangende zaak zelf subsidiair heeft verzocht om een voorwaardelijke teruggave van de hond en volgens de beschikking in de onderhavige zaak heeft aangegeven daartegen geen enkel bezwaar te hebben. Over de aan de teruggave verbonden voorwaarden gaat het tweede middel.

4.3Bij de beoordeling van het eerste middel zijn de volgende wettelijke bepalingen van belang:

4.4Op grond van art. 36b lid 1 aanhef en onder 4º Sr bestaat de mogelijkheid om voorwerpen op vordering van het openbaar ministerie bij afzonderlijke rechterlijke beschikking aan het verkeer te onttrekken. Ingevolge art. 552f lid 1 Sv is daartoe bevoegd het gerecht waarvoor de zaak in eerste aanleg “is vervolgd of had kunnen worden vervolgd”. Deze procedure is dus niet mogelijk tijdens de vervolging, maar bedoeld voor gevallen waarin vaststaat dat de zaak niet (verder) zal worden vervolgd.n

Zie voor een voorbeeld van een afzonderlijke vordering onttrekking aan het verkeer na een sepot reeds HR 8 januari 1974, ECLI:NL:HR:1974:AB4108, NJ 1974/115.

De rechter die een afzonderlijke vordering tot onttrekking aan het verkeer ontvangt zal daarom moeten onderzoeken of de verdachte wordt vervolgd dan wel of het openbaar ministerie het voornemen heeft om de verdachte te gaan vervolgen. De officier van justitie die tot vervolging is overgegaan of die voornemens is te vervolgen, is niet-ontvankelijk in de vordering als bedoeld in art. 552f lid 2 Sv.n

HR 11 maart 1986, ECLI:NL:HR:1986:AC1898, NJ 1986, 574 m.nt. Th.W. van Veen.

4.5Voor toewijzing van een afzonderlijke vordering tot onttrekking aan het verkeer wordt in de tekst van art. 36b lid 1 aanhef en onder 4º Sr – anders dan in de onderdelen 1º, 2º en 3º van dit artikellid – niet met zoveel woorden verlangd dat vast moet staan dat een strafbaar feit is begaan. Uit jurisprudentie van de Hoge Raad volgt echter dat ook voor de toewijzing van een afzonderlijke vordering tot onttrekking aan het verkeer een relatie tot een begaan strafbaar feit is vereist.n

HR 25 januari 2022, ECLI:NL:HR:2022:37, NJ 2022/57, rov. 3.4.1 en HR 25 januari 2022, ECLI:NL:HR:2022:40, rov. 2.3.1.

De beschikking tot onttrekking aan het verkeer moet vermelden om welk strafbaar feit het gaat. Ontbreekt die vermelding dan is de beschikking onvoldoende gemotiveerd.n

HR 27 april 1993, ECLI:NL:HR:1993:ZC9338, NJ 1993/586 m.nt. Th. W van Veen, rov. 5.4, HR 25 januari 2022, ECLI:NL:HR:2022:37, NJ 2022/57, rov. 3.4.2 en HR 25 januari 2022, ECLI:NL:HR:2022:40, rov. 2.3.2.

Het enkele vermoeden van een strafbaar feit is onvoldoende reden voor een onttrekking.n

Remmelink heeft verdedigd “dat onder feit zou moeten worden verstaan een gebeuren, dat bij de inbeslagneming van het goed vermoed werd strafbaar te zijn.” Van die praktische en in historisch opzicht verdedigbare zienswijze heeft de Hoge Raad al in de jaren zeventig van de vorige eeuw afstand genomen. Remmelink heeft dat onderkend met een verwijzing naar onder meer HR 7 december 1971, NJ 1972/197. De rechter zal moeten vaststellen dat een strafbaar feit is begaan. “Hij zal in dat oordeel in een hoge mate vrij zijn (geen binding aan wettige bewijsmiddelen enz.). Wie het strafbaar feit heeft begaan hoeft hij niet perse vast te stellen.” Zie D. Hazewinkel-Suringa, Inleiding tot de studie van het Nederlandse strafrecht, bewerkt door J. Remmelink, Alphen aan den Rijn: H.D. Tjeenk Willink 1979, p. 616.

4.6In de toelichting op het middel wordt gesteld dat het openbaar ministerie [betrokkene 1], de dochter van de klaagster, heeft laten weten dat zij niet verder zal worden vervolgd voor overtreding van art. 425 Sr. Primair wordt in dat verband betoogd dat – nu er geen strafzaak komt – de rechtbank heeft verzuimd vast te stellen dat er om die reden ook geen onttrekking aan het verkeer kon volgen “en er dus geen strafvorderlijk belang meer was”. Ik kan de steller van het middel hierin niet volgen. Hij lijkt te miskennen dat de afzonderlijke vordering tot onttrekking aan het verkeer juist is bedoeld voor situaties waarin vaststaat dat er geen vervolging (meer) plaatsvindt. De primaire klacht faalt.

4.7Subsidiair is aangevoerd dat de rechtbank heeft verzuimd onderzoek te doen naar de vraag of er sprake was van een strafbaar feit en daarover een oordeel te geven. Op zichzelf heeft de steller van het middel gelijk dat voor de toewijzing van een vordering tot onttrekking aan het verkeer moet vaststaan dat er een relatie is met een begaan strafbaar feit, ook als het om een afzonderlijke vordering tot onttrekking aan het verkeer gaat (zie hiervoor onder randnummer 4.5.). In dit geval heeft de rechtbank de vordering echter afgewezen, zodat de subsidiaire klacht reeds om die reden faalt.n

Mogelijk heeft de steller van het middel bedoeld te betogen dat bij gebrek aan een relatie tussen de inbeslaggenomen hond en een begaan strafbaar feit, het OM niet ontvankelijk zou moeten worden verklaard in de vordering tot onttrekking aan het verkeer, maar aangezien dat niet met zoveel woorden blijkt uit de cassatieschriftuur, ga ik daaraan voorbij.

4.8Ten overvloede veroorloof ik mij nog een enkele opmerking naar aanleiding van de in de cassatieschriftuur betrokken stelling dat de beslissing van de officier van justitie om – bij gebrek aan bewijs – de zaak tegen de dochter van de klaagster niet te vervolgen, in de weg staat aan de toewijzing van een afzonderlijke vordering tot onttrekking aan het verkeer. In de toelichting op het middel wordt in dit verband gewezen op het arrest van de Hoge Raad van 15 oktober 2013, ECLI:NL:HR:2013:944.n

Dit arrest is ook online gepubliceerd op SR updates met een noot van P.A.M. Mevis; SR updates, 3 februari 2020.

In die zaak gaat het om een onttrekking aan het verkeer bij rechterlijke uitspraak op grond van art. 36b lid 1 aanhef en onder 3º Sr. De verdachte was door het hof vrijgesproken van – kort gezegd – het mishandelen van een paardn

Ten laste was gelegd de voorloper van het huidige art. 2.1 lid 1 Wet Dieren, namelijk art 36 Gezondheids- en welzijnswet voor dieren.

en “niettegenstaande die vrijspraak” had het hof de onttrekking aan het verkeer bevolen van onder de verdachte in beslag genomen zwepen, die bij de mishandeling van het paard zouden zijn gebruikt. Volgens het hof waren de zwepen “niet meer in hun normale toestand (…), maar zodanig (…) aangepast dat het ongecontroleerde bezit ervan de gezondheid van dieren kan bedreigen”. Aangezien het hof had verzuimd iets vast te stellen over enig strafbaar feit, heeft de Hoge Raad de bestreden uitspraak met betrekking tot de onttrekking aan het verkeer van de zwepen vernietigd en – om redenen van doelmatigheid – de teruggave van de zwepen gelast. Dit arrest is volgens de toelichting op het middel analoog van toepassing in het geval van een sepot. Hoewel het dan niet gaat om een rechterlijke uitspraak als bedoeld in art. 36b lid 1 aanhef en onder 3º, maar om een afzonderlijke beschikking tot onttrekking aan het verkeer in de zin van art. 36b lid 1 aanhef en onder 4º, kan ik mij wel voorstellen dat de steller van het middel een beroep doet op dit arrest van de Hoge Raad. Dat neemt niet weg dat ik meen dat het een tevergeefs beroep is. De zaken lopen daarvoor te veel uiteen.

4.9In de zaak uit 2013 sprak het hof vrij omdat er naar zijn oordeel geen bewijs was dat het paard was mishandeld. De getuigen die hadden verklaard over slaande bewegingen met een zweep stonden op zo’n grote afstand dat zij naar het oordeel van het hof niet konden waarnemen of het paard werd geraakt; door verbalisanten en een dierenarts waren ook geen verwondingen gezien die zouden duiden op rake zweepslagen. Als de vaststelling is dat van dierenmishandeling geen sprake is, kan niet worden gezegd dat er een relatie is tussen de inbeslaggenomen zwepen en een mishandeling van het paard. Kennelijk oordeelde de Hoge Raad dat ook geen enkel ander strafbaar feit in aanmerking zou kunnen komen als voldoende basis voor een onttrekking aan het verkeer, want om doelmatigheidsredenen gelastte hij zelf de teruggave van de inbeslaggenomen zwepen.

4.10In de onderhavige zaak liggen de feiten anders. Tot een dagvaarding voor overtreding van art. 425 aanhef en onder 2º Sr is het niet gekomen. De officier van justitie heeft de zaak tegen de dochter van klaagster, al in een betrekkelijk vroeg stadium geseponeerd wegens gebrek aan bewijs (sepotcode 02). Uit de aan de Hoge Raad toegezonden stukken blijkt niet in welk opzicht de officier van justitie het bewijs onvoldoende heeft bevonden. Mogelijk is geoordeeld dat het bewijs tekort schoot voor het bestanddeel dat de dochter ‘geen voldoende zorg’ heeft betracht voor het onschadelijk houden van de hond, maar het kan evengoed zo zijn dat is getwijfeld over de vraag of de hond reeds vóór het bijtincident als ‘gevaarlijk’ kon worden aangemerkt.n

Zie HR 15 december 2015, ECLI:NL:HR:2015:3579, NJ 2016/43, rov. 2.4 en HR 21 september 2021, ECLI:NL:HR:2021:1287, rov. 3.4.2.

Ook kan niet worden uitgesloten dat er twijfels bestonden over de vraag of de dochter de hond (in juridische zin) wel ‘onder haar hoede had’.n

Vgl. HR 21 april 2015, ECLI:NL:HR:2015:1097.

Hieruit blijkt dat elke vergelijking met het arrest van de Hoge Raad uit 2013 mank gaat. In dat arrest was immers volstrekt helder op welke gronden het bewijs voor het vermeende strafbare feit onvoldoende werd bevonden. Op die gronden moest zelfs worden aangenomen dat van een (actieve) mishandelingsgedraging geen sprake was geweest: er was eenvoudigweg niets strafbaars gebeurd. Daarmee was in die zaak het strafrechtelijk boek gesloten, te meer omdat het manipuleren van een zweep of het bezit van een gemanipuleerde zweep op zichzelf niet strafbaar is.

4.11Of in de onderhavige zaak het strafrechtelijk boek door de sepotbeslissing in feite ook is gesloten, is nog maar de vraag. De huidige inhoud van het dossier verschaft te weinig informatie over de sepotbeslissing om die conclusie te trekken. Zo kan – juist in dit geval – niet worden uitgesloten dat de onderhavige sepotbeslissing, gelet op de formulering van de strafbaarstelling van art. 425 aanhef en onder 2º Sr, formeel een bewijssepot is, maar materieel een sepot niet-strafbare verdachte betreft. Het ligt op de weg van de officier van justitie om de rechter hierover actief te informeren. Daarvan blijkt niet uit de stukken. Volgens het proces-verbaal van de raadkamerzitting van 14 oktober 2021 heeft de officier van justitie volstaan met de mededeling: “De strafzaak is geseponeerd, maar dit staat niet in de weg aan een zelfstandige vordering van het OM”. In abstracto is dat juist, maar van de officier van justitie mag op zijn minst ook worden verwacht dat hij de rechter voorlicht in relatie tot welk specifiek strafbaar feit de onttrekking aan het verkeer in concreto kan en moet worden gelast.

4.12Ik voeg aan het voorgaande nog toe dat de strafbaarstelling van art. 425 aanhef en onder 2º Sr niet ziet op een actieve gedraging, maar op een nalaten. Gevolg daarvan is dat “het enkele feit dat (een) dier niet onschadelijk is gehouden, (…) bewijst dat de eventueel aangewende zorg niet voldoende was.”n

NLR, aant. 3 op art. 425 Sr, bewerkt door A.J. Machielse.

Bovendien moet worden bedacht dat de reikwijdte van de strafbaarstelling niet beperkt hoeft te zijn tot degene die feitelijk het dier onder zijn/haar hoede had, maar ook kan gelden voor de eigenaar/eigenaresse.

4.13Het is niet mijn bedoeling om met deze overwegingen ten overvloede te betogen dat in de onderhavige zaak onttrekking aan het verkeer van de hond is aangewezen. Ik wil enkel gezegd hebben dat de vergelijking met het arrest van de Hoge Raad uit 2013 te kort door de bocht is en dat van een openbaar ministerie dat het pad van een afzonderlijke vordering tot onttrekking inslaat, in zijn informerende rol richting rechter en verdediging meer mag worden verwacht.

4.14Duidelijkheidshalve herhaal ik, na deze wat lang uitgevallen opmerking ten overvloede, op deze plaats nog maar eens de conclusie die ik heb getrokken aan het eind van randnr. 4.7: het eerste middel faalt.

5.1Het tweede middel richt zich zoals gezegd tegen de beslissing van de rechtbank om aan de last tot teruggave van de hond bepaalde voorwaarden te verbinden, te weten de voorwaarden dat de hond buitenshuis zal worden gemuilkorfd en aangelijnd, een en ander zoals geadviseerd door gedragsbioloog Planta. Deze beslissing is volgens de steller van het middel in strijd met de beschikking van de Hoge Raad van 2 november 2021, ECLI:NL:HR:2021:1573, NJ 2021/358. In deze beschikking heeft de Hoge Raad overwogen dat de wet niet voorziet in de mogelijkheid dat de rechter die oordeelt over een klaagschrift als bedoeld in art. 552a lid 1 Sv voorwaarden verbindt aan de teruggave van een inbeslaggenomen voorwerp.n

HR 2 november 2021, ECLI:NL:HR:2021:1573, NJ 2021/358, rov. 2.7. Vgl ook HR 12 november 2019, ECLI:NL:HR:2019:1692, NJ 2019/455. De Hoge Raad wil al langer niet weten van een voorwaardelijke onttrekking. Zie reeds HR 6 december 2005, ECLI:NL:HR:2005:AU3309, NJ 2007/279.

5.2Met de steller van het middel meen ik dat hetzelfde heeft te gelden voor het onderhavige geval waarin de rechter een vordering op grond van art. 552f Sv afwijst. De wet voorziet ook dan niet in een voorwaardelijke teruggave.

5.3Het tweede middel slaagt.

5.4Ik heb mij nog de vraag gesteld of de Hoge Raad de zaak om doelmatigheidsredenen zelf zou kunnen afdoen door de beschikking van de rechtbank enkel ten aanzien van de last tot teruggave onder voorwaarden te vernietigen en in plaats daarvan een ‘kale’ teruggave te gelasten. Uiteindelijk denk ik dat dat een brug te ver is, omdat de beslissing sterk is verweven met een beoordeling van de feiten.

6.1Het eerste middel faalt. Het tweede middel is terecht voorgesteld.

6.2Ambtshalve heb ik geen gronden aangetroffen die tot vernietiging van de bestreden beschikking aanleiding behoren te geven.

6.3Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden beschikking en tot terugwijzing van de zaak naar de rechtbank Rotterdam, opdat de zaak op de bestaande vordering opnieuw wordt behandeld en afgedaan.