1.1Op 14 november 2023 heb ik in deze zaak een conclusie genomen met de strekking dat het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk dient te worden verklaard in het cassatieberoep en de middelen onbesproken gelaten.n

Conclusie van 14 november 2023, ECLI:NL:PHR:2023:1021.

De Hoge Raad heeft mij gevraagd over deze middelen aanvullend te concluderen, aan welk verzoek ik hierbij gevolg geef.

1.2Voor de leesbaarheid van deze aanvullende conclusie zal ik hierna eerst herhalen waartegen het cassatieberoep is gericht en nogmaals de feiten samenvatten die voor de bespreking van de middelen van belang zijn.

2.1De rechtbank Overijssel, zittingsplaats Almelo, heeft bij beschikking van 9 augustus 2023 het klaagschrift van de klaagster gegrond verklaard en gelast dat de officier van justitie zich in zal spannen dat de in de woning van klaagster in beslag genomen goederen door de Duitse justitiële autoriteiten worden teruggestuurd naar de officier van justitie opdat vervolgens een beslissing kan worden genomen over het klaagschrift.

2.2Namens het openbaar ministerie heeft H.H.J. Knol, plaatsvervangend officier van justitie bij het arrondissementsparket Oost-Nederland, een schriftuur houdende twee middelen van cassatie ingediend.

3.1Uit de processtukken kan worden opgemaakt dat op 23 mei 2023 een doorzoeking heeft plaatsgevonden in een pand gelegen aan de [a-straat 1] in [plaats] waarvan de klaagster de eigenaar is en waarbij een drietal gegevensdragers in beslag is genomen. De beslaglegging is gedaan ter uitvoering van een Europees onderzoeksbevel (hierna: EOB) dat is uitgevaardigd door de justitiële autoriteiten van Duitsland in verband met een strafrechtelijk onderzoek naar de zoon (hierna: de verdachte) van degenen van wie de klaagster de woning in 2021 heeft gekocht. De verdachte stond op het moment van de doorzoeking als enige persoon ingeschreven op het adres van deze woning.

3.2Ten tijde van de doorzoeking was niemand aanwezig in de woning. Na afloop van de doorzoeking is – zo blijkt uit de akte van uitreiking – in de woning een ongedateerde kennisgeving beklagrecht achtergelaten waarin onder meer wordt aangegeven dat op 23 mei 2023 in de woning een doorzoeking heeft plaatsgevonden en dat binnen twee weken, gerekend vanaf de datum van de kennisgeving, beklag kan worden ingediend tegen het beslag en het voornemen om de in beslag genomen voorwerpen over te dragen naar het buitenland.

3.3Vervolgens is op 19 juni 2023 namens de rechter-commissaris in strafzaken in de rechtbank Overijssel een brief aan de bewoners van het doorzochte pand gestuurd waarin is vermeld dat op 23 mei 2023 een doorzoeking heeft plaatsgevonden. De brief bevat geen informatie over de mogelijkheid van beklag. Als bijlage bij deze brief is het proces-verbaal van de doorzoeking gevoegd.

3.4Op 27 juni 2023 is namens klaagster een klaagschrift ingediend met het verzoek dat de rechtbank een last zal geven aan het openbaar ministerie “tot directe en fysieke feitelijke teruggave van het sinds 23 mei 2023 inbeslaggenomen genoemde gegevensdragers, aan verzoekster”.

3.5Het klaagschrift is op 9 augustus 2023 in raadkamer behandeld. Daar is de ontvankelijkheid van het klaagschrift aan bod gekomen, omdat ex art. 5.4.10 Sv een klaagschrift tegen inbeslagneming naar aanleiding van een EOB binnen veertien dagen na kennisgeving van de beklagmogelijkheid bij de rechtbank moet zijn ingediend. De officier van justitie heeft zich primair op het standpunt gesteld dat de klaagster niet-ontvankelijk dient te worden verklaard, nu het klaagschrift niet binnen veertien dagen na kennisgeving van het beslag van 23 mei 2023 bij de rechtbank is ingediend.

3.6De rechtbank heeft geoordeeld dat het klaagschrift ontvankelijk is en dit als volgt gemotiveerd:

3.7De rechtbank is voorts overgegaan tot beoordeling van het klaagschrift en heeft in dit verband het volgende overwogen en beslist:

3.8Het cassatieberoep richt zich tegen de ontvankelijkverklaring van het klaagschrift (eerste middel), de gegrondverklaring hiervan en tegen de beslissing van de rechtbank de officier van justitie te gelasten om zich in te spannen de in beslag genomen overgedragen goederen terug naar Nederland te halen (tweede middel).

4.1Het eerste middel klaagt dat de rechtbank de klaagster ten onrechte ontvankelijk heeft verklaard in haar beklag, althans dat dit oordeel niet zonder meer begrijpelijk en/of toereikend is gemotiveerd. Waar het in de kern om draait is of klaagster als direct belanghebbende te laat is geweest met de indiening van het klaagschrift en dus door de rechtbank niet-ontvankelijk had moeten worden verklaard. Daarmee hangt direct samen of haar op de juiste wijze kennis is gegeven van de inbeslagneming. Ik zal eerst het wettelijk kader weergeven en dan hetgeen ter onderbouwing van het middel wordt gesteld en aangevoerd bespreken.

4.2Art. 5.4.10 leden 1, 2 en 3 Sv luiden:

4.3De tekst van art. 5.4.10 Sv is gebaseerd op art. 14 leden 1, 3 en 4 van Richtlijn 2014/41/EU van het Europees Parlement en de Raad van 3 april 2014 betreffende het Europees onderzoeksbevel in strafzakenn

Pb EU 2014, L 130/1.

, die luiden:

4.4De memorie van toelichting bij het wetsvoorstel dat heeft geleid tot de invoering van art. 5.4.10 Sv houdt onder meer het volgende in:

4.5Dan ga ik nu over tot de bespreking van het middel.

4.6In de de toelichting op het middel wordt in de eerste plaats gesteld dat nu “de verdachte op wie het EOB betrekking had als enige op het adres stond ingeschreven en klaagster elders stond ingeschreven, zich niet de situatie voordeed van art. 5.4.10 lid 2 Sv dat de officier van justitie redenen had om aan te nemen dat de inbeslaggenomen voorwerpen (mede) toebehoorden aan een ander”.

4.7De rechtbank heeft dit aspect niet in haar ontvankelijkheidsbeslissing betrokken. Namens klaagster is ten overstaan van de rechtbank ook geen beroep gedaan op art. 5.4.10 lid 2 Sv in de zin dat de officier van justitie zich had moeten inspannen om haar adres te achterhalen en haar een kennisgeving van inbeslagneming inclusief de beklagmogelijkheden hiertegen had moeten toezenden. Maar dat nu in cassatie als vaststaand kan worden aangenomen dat de in art. 5.4.10 lid 2 Sv genoemde situatie zich niet voordeed, zoals in de cassatieschriftuur wordt gesteld, waag ik te betwijfelen. Hoewel dit voor de beoordeling van het cassatieberoep niet direct relevant is, wil ik hier ten overvloede toch de volgende opmerkingen over maken.

4.8Uit de gedingstukken, te weten een proces-verbaal van bevindingen van de politie d.d. 9 mei 2023, blijkt dat voorafgaand aan de doorzoeking en inbeslagneming door de politie onderzoek is gedaan naar drie adressen waar in het kader van het EOB een doorzoeking zou kunnen worden gedaan. Ten aanzien van het adres [a-straat 1] te [plaats] , wordt daarin vastgesteld dat de verdachte [betrokkene 1] daar als enige persoon ingeschreven stond, dat dit de woning van zijn ouders is geweest “maar in 2021 is verkocht aan een Marokaanse vrouw” en dat de verdachte [betrokkene 1] daar niet verbleef.

4.9Op grond van deze bevindingen is het niet evident dat er geen andere direct belanghebbende in het spel was en kan men zich ook afvragen of de omstandigheid dat alleen [betrokkene 1] op dit adres stond ingeschreven de officier van justitie kon ontslaan van de verplichting naspeuringen te doen naar de eigenaar van het pand (zijne klaagster). Het adres waar zij stond ingeschreven had betrekkelijk eenvoudig kunnen worden achterhaald, zodat ook aan dit adres een kennisgeving had kunnen worden gezonden. Dit geldt temeer nu uit hetzelfde proces-verbaal van bevindingen blijkt dat de twee andere adressen betrekking hebben op de daadwerkelijke verblijfplaats van de verdachte en zijn gezin en het daadwerkelijke verblijfadres van de ouders van de verdachte en diens broer. Ook is door de politie vastgesteld dat de verdachte op beide laatste adressen (veelvuldig) aanwezig was. Nu de rechtbank hierop in haar beschikking niet nader is ingegaan, laat ik dit punt verder rusten en volsta ik met de signalering dat in het dossier aanknopingspunten kunnen worden gevonden dat de officier van justitie zich op grond van art. 5.4.10 lid 2 Sv had moeten inspannen om aan klaagster als direct belanghebbende een kennisgeving te doen toekomen op het adres waar zij was ingeschreven.

4.10Voorts wordt in de cassatieschriftuur aangevoerd dat aan een kennisgeving als bedoeld in art. 5.4.10 Sv niet de eis wordt gesteld dat deze moet worden betekend zodat deze kennisgeving kan geschieden door toezending als bedoeld in art. 36c lid 2 Sv. Dat is op zichzelf juist. De kennisgeving van de bevoegdheid om binnen veertien dagen een klaagschrift in te dienen, kan worden aangemerkt als een gerechtelijke mededeling in de zin van art. 36b Sv. Dit betekent dat – nu noch betekening noch mondelinge kennisgeving wettelijk is voorgeschreven – uit art. 36c Sv voortvloeit dat toezending van de kennisgeving volstaat.n

Zie in dit verband ook T.M. de Groot en P. van Glabbeek, ‘Het Europees onderzoeksbevel: vergaande Europese samenwerking op basis van het beginsel van wederzijdse erkenning’, NTS 2022/36, nr 3, p. 147. Zie ook voetnoot 77 op deze pagina waar zij het volgende opmerken: ”Met betrekking tot art. 585 (oud) Sv – de voorloper van art. 36b Sv – heeft de wetgever indertijd enkele ‘bepalingen die mededeling aan de verdachte voorschrijven van bepaalde rechten die hij heeft’ genoemd als voorbeelden van plaatsen in het wetboek waar gerechtelijke mededelingen voorkomen (Kamerstukken II 2004/05, 29805, nr. 3, p. 20).”

4.11Of daaraan in het onderhavige geval is voldaan, doordat de officier van justitie een schrijven in de woning heeft achtergelaten voor de bewoner(s) met daarin de mededeling dat er op 23 mei 2023 goederen in beslag zijn genomen in het kader van een EOB en dat binnen veertien dagen beklag kan worden gedaan bij de rechtbank Overijssel, locatie Almelo, zoals in de toelichting op het middel wordt gesteld, ligt gecompliceerder.

4.12Het derde lid van art. 36b Sv bepaalt dat “[t]oezending geschiedt door aflevering van een gewone of aangetekende brief door een postvervoerbedrijf als bedoeld in de Postwet 2009 dan wel door een hiertoe bij of krachtens algemene maatregel van bestuur aangewezen dienst of andere instelling van vervoer, dan wel door elektronische overdracht, op een bij of krachtens algemene maatregel van bestuur bepaalde wijze”. In het onderhavige geval is de brief in de woning achtergelaten. Van toezending is dus geen sprake.

4.13Evenmin is in mijn ogen sprake van een situatie zoals die ten grondslag lag aan het arrest van de Hoge Raad van 19 april 2022n

HR 19 april 2022, ECLI:NL:HR:2022:580.

, waarop de steller van het middel wijst. In die zaak had de rechtbank vastgesteld dat na doorzoeking ter inbeslagname een ‘schriftelijke kennisgeving beklagrecht’ in een envelop in woning van klaagster was achtergelaten en dat klaagster door de rechter-commissaris en de hulpofficier van justitie tijdens doorzoeking mondeling in kennis was gesteld van de mogelijkheid zich schriftelijk te beklagen over inbeslagname ter uitvoering van het EOB. De betrokkene was dus, anders dan in onderhavige zaak, thuis aanwezig op het moment van de doorzoeking. De Hoge Raad casseerde desalniettemin:

4.14Hoewel in de literatuur ook wel is betoogd dat achterlating van de kennisgeving in de woning volstaat,n

Zie in dit verband ook B. de Jonge, ‘Reactie op “Rechtsbescherming na beslag gelegd ter uitvoering van een Europees onderzoeksbevel”, Jolanda van Eekelen & Alexander Schild, NJB 2018/2153, afl. 41, p. 3073-3077’, NJB 2019/418, afl. 8, p. 536 waarin De Jonge stelt dat “[h]et achterlaten van de mededeling in een doorzochte woning of – mooier – in handen stellen van beslagene” hem mogelijk lijkt. Vgl. T.M. de Groot en P. van Glabbeek, ‘Het Europees onderzoeksbevel: vergaande Europese samenwerking op basis van het beginsel van wederzijdse erkenning’, NTS 2022/36, nr 3, p. 147 waarin De Groot en Glabbeek in voetnoot 79 onder meer verwijzen naar het voornoemde artikel, maar het door De Jonge bepleite standpunt zelf niet (althans niet expliciet) innemen. Vgl. in dit verband ook J.W.H.G. Loyson, De raadkamerprocedures in strafzaken, Deventer: Wolters Kluwer 2020, p. 136.

denk ik hier anders over. Ik maak uit bovengenoemd arrest van 19 april 2022 op dat waar het op aankomt is, dat de belanghebbende effectief wordt geïnformeerd over de mogelijkheid van beklag (en dat dit ook mondeling kan geschieden). Indien zou kunnen worden volstaan met een achterlating van de kennisgeving in de woning, terwijl de betrokkene niet aanwezig was bij de doorzoeking, is de kans dat de kennisgeving – die bij deze werkwijze mogelijk niet altijd op de te verwachten plaats, namelijk in de postbus ligt – over het hoofd wordt gezien aanzienlijk. In dit verband wijs ik erop dat in de onderhavige zaak de rechtbank niet heeft vastgesteld waar in de woning de brief is achtergelaten en dat dit op basis van het dossier ook niet valt vast te stellen. Gelet op de ratio van de bepaling, zoals deze blijkt uit Richtlijn 2014/41/EU en de wetsgeschiedenis beschreven onder 4.2-4.4 van deze conclusie – namelijk dat de betrokkene in kennis wordt gesteld van zijn bevoegdheid een klaagschrift in te dienen tegen inbeslagname en van de daarvoor geldende termijn om zo effectief gebruik te kunnen maken van het instellen van een rechtsmiddel – ligt het mijns inzien niet in de rede om achterlating in de woning zonder meer gelijk te schakelen met toezending in de zin van art. 36b Sv.

4.15Maar daarmee is de kous nog niet af. In de onderhavige zaak vertoont de kennisgeving die is achtergelaten ook inhoudelijke gebreken: deze is niet gedateerd.

4.16In de toelichting op het middel wordt gesteld dat deze omstandigheid niet gelijk kan worden gesteld met het geval waarbij de kennisgeving niet de in art. 5.4.10 lid 1 Sv bedoelde termijn bevat.n

Verwezen wordt naar HR 19 april 2022, ECLI:NL:HR:2022:580, NJ 2022/181.

Betoogd wordt dat slechts indien de kennisgeving (ten onrechte) niet gedaan is, geldt dat de termijn van veertien dagen aanvangt nadat de betrokkene heeft kennisgenomen van het beslag.n

De steller van het middel verwijst naar HR 15 december 2020, ECLI:NL:HR:2020:1970, NJ 2021/378, rov. 4.6.2.

4.17Ook hierin kan ik de steller van het middel niet volgen. De ongedateerde brief die na de doorzoeking is achtergelaten bevat de volgende tekst:

4.18Omdat de brief niet is gedateerd, is het voor de ontvanger niet duidelijk wanneer de termijn van veertien dagen gaat lopen. De brief bevat de mededeling dat deze ingaat vanaf het moment van de kennisgeving en niet vanaf het moment van de doorzoeking.

4.19Met de overweging van de rechtbank “dat de kale mededeling op de akte van uitreiking bij de ongedateerde brief van de officier van justitie mr. Veelders in de woning aan de [a-straat 1] in [plaats] op 23 mei 2023 waar ten tijde van de doorzoeking die dag niemand aanwezig was, niets zegt over de kennisneming daarvan door klaagster”, bedoelt de rechtbank kennelijk dat deze brief niet kan worden aangemerkt als een rechtsgeldige kennisgeving als bedoeld in art. 5.4.10 lid 1 Sv. Dat getuigt, nu de kennisgeving niet op juiste wijze is geschiedt en bovendien geen datum bevat, zoals hiervoor onder 4.10 t/m 4.18 is weergegeven, niet van een onjuiste rechtsopvatting. Onbegrijpelijk is dit oordeel evenmin. Dit geldt ook voor het in het verlengde van het voorgaande liggende oordeel dat het klaagschrift van 29 juni 2022 tijdig is ingediend, namelijk binnen veertien dagen nadat de klaagster op de hoogte is geraakt van het beslag en het voor haar kenbaar was dat dit beslag ziet op gegevens waarover zich mogelijk haar plicht tot geheimhouding uitstrekt.n

Vgl. HR 15 december 2020, ECLI:NL:HR:2020:1970, NJ 2021/378, m.nt. Ouwekerk, rov. 4.6.2.

4.20Voor zover het middel verder nog klaagt dat in het oordeel van de rechtbank ligt besloten dat de zij de ‘kennisgeving aan de betrokkene' in art. 5.4.10 Sv kennelijk heeft opgevat als de 'kennisneming van het beslag door de betrokkene' en dat dit getuigt van een onjuiste rechtsopvatting berust het mijns inziens op een verkeerde lezing van de beschikking. Ik lees het oordeel van de rechtbank zo dat de brief die is achtergelaten in de woning niet kan worden aangemerkt als een rechtsgeldige kennisgeving als bedoeld in art. 5.4.10 lid 1 Sv en dat als uitgangspunt voor de aanvang van de beklagtermijn de datum moet worden genomen waarop de klaagster op de hoogte is geraakt van het beslag. Het is juist dat art. 5.4.10 lid 1 Sv niet zo moet worden uitgelegd dat ingeval er een correcte kennisgeving is gedaan, de termijn pas begint te lopen op de datum dat de betrokkene op de hoogte is geraakt van deze kennisgeving of het beslag, maar zo moet de beschikking van de rechtbank ook niet worden gelezen.

4.21Tot slot wordt nog geklaagd dat het oordeel van de rechtbank dat sprake is van verontschuldigbare termijnoverschrijding onbegrijpelijk is, dan wel ontoereikend is gemotiveerd. Ook wat dit betreft lees ik de beschikking anders. De rechtbank heeft in het kader van de ontvankelijkheid geoordeeld dat binnen de termijn van veertien dagen beklag is ingediend en niet dat die termijn verontschuldigbaar is overschreden. Ik geef toe dat de overweging van de rechtbank “dat klaagster wel degelijk beklag heeft willen doen binnen de wettelijke termijn maar dat niet heeft kunnen doen door omstandigheden die buiten haar schuld liggen” hiermee strijdig lijkt, maar uit de context van de overige overwegingen van de rechtbank maak ik op dat zij kennelijk heeft bedoeld dat de wettelijke termijn van veertien dagen niet is gaan lopen op de datum van achterlating van de brief in de woning en dat de officier van justitie daarom niet was gerechtigd om – na het uitblijven van een klaagschrift binnen voornoemde termijn – de in beslag genomen voorwerpen over te dragen aan de Duitse justitiële autoriteiten. Uitgaande van die lezing faalt ook deze klacht.

4.22Het middel faalt in al zijn onderdelen.

4.23Ten overvloede merk ik nog het volgende op over de toezending van een gerechtelijke mededeling. De wet omschrijft de wijze van toezending, maar verheldert niet naar welk adres de gerechtelijke mededeling moet worden toegezonden.n

Ook in de wetsgeschiedenis heb ik geen aanknopingspunten gevonden voor beantwoording van de vraag naar welk adres de mededeling moet worden toegezonden, slechts de wijze van toezending wordt genormeerd. Zie de Wet herziening tenuitvoerlegging strafrechtelijke beslissingen (Kamerstukken II 2014/15, 34086, nr. 3, p. 56 (MvT)) en de wet ter Wijziging en aanvulling van een aantal bepalingen in het Wetboek van Strafvordering met betrekking tot de betekening van gerechtelijke mededelingen in strafzaken (Kamerstukken II 2004/05, 29805, nr. 3, p. 20 (MvT)). In de Wet OM-afdoening (Kamerstukken II 2004/05, 29849, nr. 3, p. 36 (MvT)) wordt expliciet vermeld dat niet wettelijk is geregeld aan welk adres moet worden toegezonden.

De in art. 36e lid 1 sub b Sv genoemde ‘hiërarchie’ van adressen (waarin het BRP-adres bovenaan staat, gevolgd door de vaste woon- of verblijfplaats) is blijkens de aanhef van dit artikellid alleen van toepassing op gevallen waarin betekening is voorgeschreven. Dat kan gelet op de zeer korte beklagtermijn die bij EOB-doorzoekingen geldt al snel tot problemen leiden, zeker als de direct belanghebbende meerdere panden bezit of bewoont. Als in zo’n geval de kennisgeving wordt toegezonden aan het adres van het doorzochte gebouw, maar niet aan het BRP-adres of de vaste woon- of verblijfplaats van de betrokkene, zal deze vaak te laat op de hoogte geraken van zijn beklagrecht. Dit verhoudt zich slecht tot de ratio van art. 5.4.10 lid 1 Sv.

4.24In het voorstel van wet tot vaststelling van het nieuwe Wetboek van Strafvorderingn

Kamerstukken II, 2022/23, 36327, nr. 2.

wordt hier een mouw aan gepast. Uit art. 1.9.5 lid 4 jo. lid 5 (nieuw) Sv volgt dat ingeval de burger geen elektronisch adres heeft opgegeven het bericht wordt “toegezonden aan het adres van de burger in Nederland dat met overeenkomstige toepassing van artikel 1.9.13, vijfde en zesde lid [AG TS: dit artikel regelt de betekening], is bepaald”. Uit art. 1.9.13 lid 5 (nieuw) Sv volgt dat dient te worden toegezonden aan a. “het adres dat degene voor wie het bericht bestemd is daartoe heeft opgegeven, dan wel, indien deze geen adres heeft opgegeven”, b. “het adres waar degene voor wie het bericht bestemd is als ingezetene is ingeschreven in de basisregistratie personen, dan wel, indien deze niet is ingeschreven” c. “de woon- of verblijfplaats van degene voor wie het bericht bestemd is”. Nu de a-categorie niet vaak van toepassing zal zijn, zal in de regel moeten worden toegezonden aan het BRP-adres van de betrokkene.

5.1Het tweede middel bevat de klacht dat de rechtbank de gegrondverklaring van het klaagschrift niet, althans (volstrekt) onvoldoende en/of onbegrijpelijk, heeft gemotiveerd en in ieder geval niet heeft gebaseerd op het toepasselijke toetsingskader. Daarnaast geeft het oordeel van de rechtbank, waarin zij de officier van justitie gelast de overgedragen goederen terug naar Nederland te halen, respectievelijk zich in te spannen dat deze goederen door de Duitse justitiële autoriteiten worden teruggestuurd naar de officier van justitie, blijk van een onjuiste rechtsopvatting, nu de rechtbank deze bevoegdheid niet bezit.

5.2In de toelichting op het middel wordt aangevoerd dat de gegrondverklaring van het klaagschrift een eindbeslissing is, waarna de rechtbank niet meer aan zet is. Als de rechtbank voor ogen zou hebben gehad dat op een later moment, als de goederen weer in Nederland zijn, het klaagschrift ten gronde wordt beoordeeld had zij het onderzoek in raadkamer moeten aanhouden en niet het klaagschrift gegrond moeten verklaren. In dit verband wordt ook opgemerkt dat niet valt in te zien waarom het voor de inhoudelijke behandeling van het klaagschrift noodzakelijk zou zijn de goederen terug naar Nederland te halen.

5.3Daarnaast wordt aandacht gevraagd voor de overweging van de rechtbank dat zij dient te beoordelen of de in beslag genomen stukken van overtuiging de waarheidsvinding kunnen dienen in verband met het feit waarop het rechtshulpverzoek betrekking heeft. Hoewel de rechtbank niet is toegekomen aan de inhoudelijke beoordeling heeft zij, volgens de steller van het middel, met deze overweging de toepasselijke maatstaf miskend, nu slechts ter beoordeling van de rechter staat of de in beslag genomen voorwerpen het bewijsmateriaal betreffen waarop het EOB betrekking heeft en die de uitvaardigende autoriteit met dat bevel beoogt te verkrijgen.

5.4 Bespreking van het tweede middel

5.5Zoals ik in het kader van de ontvankelijkheid van het cassatieberoep in mijn eerdere conclusie van 14 november 2023 in deze zaak uiteen heb gezet, meen ik dat uit de bestreden beschikking blijkt dat de rechtbank, ook al heeft zij in haar beslissing de woorden “verklaart het klaagschrift gegrond” gebruikt, (nog) niet op dit klaagschrift heeft beslist, maar blijkens de daaropvolgende tekst van de beschikking besloten heeft het klaagschrift later inhoudelijk te behandelen.n

Zie mijn conclusie van 14 november 2023, ECLI:NL:PHR:2023:1021, onder 3.3-3.5.

Het klaagschrift strekt immers tot teruggave van de in beslag genomen voorwerpen, zodat de rechtbank – zou zij het klaagschrift gegrond hebben willen verklaren – de teruggave van de gegevensdragers had moeten gelasten.n

Vgl. HR 31 mei 2005, ECLI:NL:HR:2005:AS7591, NJ 2005/447, rov. 4.2.

Er is in de onderhavige zaak weliswaar een last gegeven aan de officier van justitie, maar er is geen sprake van een definitieve beslissing op de vordering van de klaagster.n

Vgl. HR 13 oktober 2009, ECLI:NL:HR:2009:BJ6964, NJ 2009/585, rov. 2.2.

Voor zover het middel klaagt over de gegrondverklaring van het klaagschrift door de rechtbank mist dit dus feitelijke grondslag.

5.6Los hiervan speelt nog de vraag of de rechtbank in een geval als het onderhavige het OM kan verplichten om zich in te spannen de reeds overgedragen voorwerpen uit Duitsland terug te halen. Ik meen, zoals ik in mijn eerdere conclusie ook reeds heb betoogd, dat deze vraag instemmend dient te worden beantwoord, omdat de rechtbank slechts de situatie zoals deze zou zijn geweest bij een reguliere gang van zaken heeft willen herstellen alvorens aan de inhoudelijke behandeling van het klaagschrift toe te komen.n

Zie mijn conclusie van 14 november 2023, ECLI:NL:PHR:2023:1021, onder 3.4 en 3.5.

Art. 5.4.9 lid 1 Sv bepaalt immers dat de overdracht van de resultaten van de uitvoering van het EOM eerst plaatsvindt, nadat onherroepelijk is beslist op het klaagschrift.

5.7Het argument dat niet valt in te zien waarom het voor de inhoudelijke behandeling van het klaagschrift noodzakelijk zou zijn dat de goederen terug naar Nederland zouden komen, deel ik niet. Klaagster heeft immers aangevoerd dat op de in beslag genomen laptop en USB-stick gevoelige gegevens staan van patiënten bij [A] waar klaagster een bestuursfunctie vervult en dat zij met betrekking tot deze gegevens een geheimhoudingsplicht heeft. Conform de rechtspraak van de Hoge Raad dient de rechtbank, indien zij bij de behandeling van een op grond van art. 552a Sv ingediend klaagschrift vaststelt dat de klager zich met betrekking tot in beslag genomen stukken of gegevens op zijn verschoningsrecht heeft beroepen en de rechter-commissaris daarover nog niet heeft beslist de behandeling van het klaagschrift aan te houden en de zaak in handen van de rechter-commissaris te stellen teneinde een beschikking te geven als bedoeld in artikel 98 lid 1 Sv.n

HR 15 december 2020, ECLI:NL:HR:2020:1970, NJ 2021/378, m.nt. Ouwerkerk, rov. 5.3.1.

Hierbij kan het nodig zijn dat een schifting wordt gemaakt tussen gegevens die onder het verschoningsrecht vallen en andere gegevensn

HR 16 juni 2020, ECLI:NL:HR:2020:1048, NJ 2021/117, m.nt. Kooijmans, rov. 4.3.1; zie ook de noot van Kooijmans (onder 1) bij dit arrest.

of dat de rechter-commissaris kennis neem van de stukken.n

HR 2 juli 2013, ECLI:NL:HR:2013:CA0434, NJ 2014/12, m.nt. Schalken, rov. 3.4.

5.8De opmerking van de steller van het middel dat de rechtbank de toepasselijke maatstaf heeft miskend door te overwegen dat zij zich in het kader van de klaagschriftprocedure ex art. 552a Sv een eigen oordeel moet vormen over de vraag of aannemelijk is dat de in beslag genomen stukken kunnen bijdragen aan de waarheidsvinding, is juist. In zijn arrest van 21 december 2021 heeft de Hoge Raad in een vergelijkbare situatie geoordeeld dat de rechter in beginsel bij toetsing van een EOB alleen dient te beoordelen “of zich — gelet op artikelen 5.4.3, 5.4.4 en 5.4.6 Sv — een grond voordoet voor het weigeren van de erkenning of de uitvoering van het EOB, dan wel voor uitstel van de erkenning of de uitvoering van het EOB. Daarnaast kan de rechter in voorkomende gevallen ook beoordelen of de bevoegdheid waarmee uitvoering is gegeven aan het EOB, rechtmatig is toegepast. De rechter moet zich daarbij beperken tot een onderzoek naar de formaliteiten waaraan de inbeslagneming moet voldoen”.n

HR 21 december 2021, ECLI:NL:HR:2021:1940, NJ 2022/372, m.nt. Klip, rov. 4.2.2. Zie in dit verband ook T.M. de Groot en P. van Glabbeek, ‘Het Europees onderzoeksbevel: vergaande Europese samenwerking op basis van het beginsel van wederzijdse erkenning’, NTS 2022/36, nr 3, p. 147. Zij stellen – met verwijzing naar HR 30 oktober 2012, ECLI:NL:HR:2012:BU8735, NJ 2013/128, m.nt. Keulen en HR 2 juli 2013, ECLI:NL:HR:2013:130, NJ 2013/578, m.nt. Schalken – dat dit een voortzetting behelst van de koers die de Hoge Raad in de reguliere beklagprocedure vaart bij de toetsing van de rechtmatigheid van de inbeslagneming. Hierbij moet vooral gedacht worden aan de in art. 94b Sv gestelde vereisten, aldus De Groot en Glabbeek.

Verder staat in de klaagschriftprocedure ter beoordeling of de in beslag genomen voorwerpen het bewijsmateriaal betreffen waarop het EOB betrekking heeft en die de uitvaardigende autoriteit met dat bevel beoogt te verkrijgen. Hierbij is van belang dat de uitvaardigende staat dit bewijsmateriaal globaal mag omschrijven.n

HR 21 december 2021, ECLI:NL:HR:2021:1940, NJ 2022/372, m.nt. Klip, rov. 4.2.3.

Voor een verdere inhoudelijke toetsing, zoals beoordeling van de vraag of aannemelijk is dat de in beslag genomen stukken kunnen bijdragen aan de waarheidsvinding, is in de EOB-beklagprocedure geen plaats. Tot cassatie hoeft dit echter niet te leiden, omdat de bestreden beslissing niet op deze gronden berust.n

Wat meebrengt dat in cassatie niet met succes kan worden geklaagd over dit punt, zie A.J.A. van Dorst en M.J. Borgers, Cassatie in strafzaken, Deventer: Wolters Kluwer 2021, p. 68.

5.9Het tweede middel faalt.

5.10Ambtshalve heb ik geen gronden aangetroffen die tot vernietiging van de bestreden beschikking aanleiding behoren te geven.

6.1Ik persisteer in deze aanvullende conclusie bij de strekking van mijn eerdere conclusie dat het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk dient te worden verklaard in het ingestelde cassatieberoep.

6.2Voor het geval de Hoge Raad mij daarin niet volgt, ben ik van oordeel dat de middelen falen en concludeer ik tot verwerping van het beroep.