Tineke Abma is op 1 december 2019 gestart als directeur-bestuurder van Leyden Academy on Vitality and Ageing, een kennisinstituut met als missie de kwaliteit van leven van oudere mensen te verbeteren. Sociaalweb ging met Tineke in gesprek over haar nieuwe functie, haar inspiratiebronnen en wat zij beschouwt als een urgente kwestie in het sociaal domein.
Waarom hebt u voor deze functie gekozen?
Het welbevinden, de zorg en de participatie van ouderen hebben altijd mijn bijzondere interesse gehad. Ik vind de paradox tussen het steeds ouder worden van onze bevolking en het alomtegenwoordige ideaal van jeugdigheid, een boeiend en ingewikkeld spanningsveld. De functie bij Leyden Academy biedt mij de mogelijkheid tot verdieping op dat punt, omdat ik meer gericht onderzoek kan doen naar vraagstukken rondom de kwaliteit van leven en participatie van oudere mensen. Bij VUmc was mijn werk ook gericht op andere doelgroepen. De functie biedt ook verbreding, omdat ik nu leidinggeef aan een multidisciplinair instituut waar we met meerdere academische disciplines de handen ineenslaan om de complexiteit van de vergrijzing te doordenken, en praktijkgericht en participatief onderzoek te doen ter verbetering van de kwaliteit van leven van ouderen.
Waar komt uw interesse voor het sociaal domein vandaan?
De meeste ouderen wonen nog zelfstandig thuis, en moeten zich thuis zien te redden. Dat lukt de meesten aardig, zolang zij zorg en ondersteuning krijgen van familie en informele netwerken. Maar zodra die wegvallen of overbelast raken, ligt sociaal isolement op de loer. Veel ouderen zijn te goed voor het verpleeghuis, maar hebben thuis wel hulp nodig die er niet altijd is. Vanuit het sociaal domein is er altijd een oriëntatie geweest op de mens als een sociaal wezen en diens welbevinden. Investeren in leef- en woonplezier kan bijdragen aan het welbevinden van ouderen. Er is nog veel winst te halen uit een betere afstemming tussen zorg en sociaal domein en familienetwerken.
Wat is voor u de grootste uitdaging in uw nieuwe functie?
Alle goede bedoelingen ten spijt: er wordt nog steeds veel over ouderen gepraat in plaats van met ouderen. Het zit in het DNA van Leyden Academy om in de onderzoeken en projecten echt de stem en het perspectief van oudere individuen als vertrekpunt te nemen, en dat is ook wat mij drijft in mijn wetenschappelijke werk. Als het gaat om de participatie van oudere burgers in zorg, beleid en onderzoek, is er nog een wereld te winnen.
Wat is uw grootste ergernis binnen het sociaal domein?
Het is niet zozeer een ergernis, maar meer een urgentie die ik zie: in het sociaal domein en in de zorg is samenwerking tussen professionals, maar ook tussen professionals en cliënten, familie, vrijwilligers en andere hulpverleners, onmisbaar voor goede ondersteuning. Onderlinge afstemming, communicatie en dialoog zijn nodig omdat mensen van elkaar verschillen in visie, deskundigheid en belangen. Toch is dat nu juist zo ingewikkeld, en blijkt iedere keer weer dat we daar niet zo goed in zijn. We zijn geneigd om verschillen, conflicten en lastigheden in de samenwerking te ontlopen. Het beter aangaan van die lastigheden zou ons veel kunnen opleveren.
Wie of wat inspireert u en waarom?
De ouderen met wie ik werk zijn bijzonder inspirerend. Zo ontmoette ik afgelopen week in het kader van onze executive leergang Leny Wiggers, een dame van ver in de 80, die vol dankbaarheid sprak over haar leven. Die zich realiseerde hoe belangrijk het is in welk nest je wordt geboren. Hoeveel geluk zij heeft gehad om op te groeien in een ruimdenkend gezin, met een feministische moeder als rolmodel. Leny vertelde dat zij op 68-jarige leeftijd aan een wereldreis begon, en toen de liefde van haar leven ontmoette. Haar coming out is verfilmd door haar nichtje Tara Fallaux in de docu Over the Rainbow. Wat Leny betreft een politiek statement voor seksuele diversiteit.
Welk boek/welke film raadt u iedereen aan?
Literatuur en films bieden ons een rijk inzicht in existentiële en morele vraagstukken, en zijn voor mij een grote bron van inspiratie in aanvulling op mijn wetenschappelijke werk. Ik zie oud worden en zijn als een kunst om om te gaan met de vergankelijkheid, met verlies, en met het geven en ontvangen van zorg. In de film Amour wordt goed verbeeld hoe een ouder echtpaar op waardige wijze reageert op de beroerte van de vrouw, met haar toenemende afhankelijkheid van zorg, met het toenemende verlies van functies, dat wordt gesymboliseerd wordt met heftige gevoelens van boosheid en onmacht als ze incontinent wordt, met de bemoeizucht van de dochter die alles wel even zal regelen, en uiteindelijk de echtgenoot die het niet meer kan aanzien. Een dergelijke verbeelding van de ouderdom vinden we ook terug in Sprakeloos van Tom Lanoye (2009), Voorbij, voorbij van Clairy Polak (2019) en Woorden schieten tekort van Nicci Gerard (2019).
Welke eigenschap bewondert u het meest in anderen?
Zorgzaamheid en dienstbaarheid, en zich laten aanspreken door anderen die zorg en ondersteuning nodig hebben, en daarmee de eigen autonomie en vrijheid inperken.
Wat is uw persoonlijke motto?
Leven vanuit passie en bezieling, waarde toevoegen aan de wereld, en zo zingeving en vervulling ervaren.
In de rubriek In Beweging houden wij u op de hoogte van personele wisselingen en promoties binnen het sociaal domein, zorg en welzijn. Lijkt het u leuk om net als Tineke Abma mee te werken aan onze rubriek In gesprek met een beweger? Geef het door via info@sociaalweb.nl, wij laten u graag aan het woord!
