Het voorkomen en aanpakken van kindermishandeling is een zaak voor iedereen. Verschillende organisaties en professionals proberen samen het leven van kinderen te beschermen, te versterken en kindermishandeling te signaleren. Hulpverlening bij en aandacht voor dit onderwerp staat hierin centraal.
Kindermishandeling vindt in verschillende vormen plaats. Van lichamelijke mishandeling is sprake als bijvoorbeeld een volwassene regelmatig een kind slaat. Bij emotionele of geestelijke mishandeling is sprake als een volwassen persoon een kind regelmatig uitscheldt, vernedert of het kind opzettelijk bang maakt. Lichamelijke verwaarlozing is als het kind niet de zorg en verzorging krijgt die het nodig heeft. Men kan hierbij denken aan een kind wat geen eten krijgt, of nergens kan slapen. Bij emotionele of geestelijke verwaarlozing is sprake van een doorlopend tekort aan positieve aandacht voor het kind. Ieder kind heeft namelijk recht op liefde, warmte, geborgenheid van ouders of verzorgers. Onder emotionele of geestelijke verwaarlozing vallen ook kinderen die getuige zijn van geweld tussen ouders of verzorgers. Seksueel misbruik zijn seksuele aanrakingen die een volwassene een kind opdringt.
Preventie van kindermishandeling speelt zicht af op drie niveaus, namelijk:
– Universele preventie. Deze is gericht op alle ouders, andere opvoeders en kinderen. Bijvoorbeeld om voorlichting en pedagogische advisering vanuit de jeugdgezondheidszorg, of opvoedcursussen te geven.
– Selectieve preventie. Deze vorm van preventie is gericht op demografisch of geografisch afgebakende doelgroepen, waarin verwacht wordt dat kindermishandeling vaker voorkomt. Bijvoorbeeld om het verbeteren van de leefomstandigheden of het zorgaanbod in wijken waar veel risicofactoren aanwezig zijn, zoals armoede, middelengebruik en psychische problemen. Deelname van ouders aan programma’s die onderwijsachterstanden verkleinen is ook een goede aanpak om de kans op kindermishandeling te verkleinen.
– Geïndiceerde preventie is gericht op gezinnen waar ernstige risicofactoren of problemen bestaan die kunnen leiden tot kindermishandeling. Bijvoorbeeld wanneer verslaving, armoede, werkloosheid, psychische problemen, gebrekkig toezicht of een gevoel van onmacht speelt. Door hulp te bieden bij deze risico’s of eerste signalen kunnen mogelijk ergere uitingen worden voorkomen.
Wanneer sprake is van kindermishandeling krijgen gezinnen en professionals te maken met allerlei wetgeving. De Jeugdwet regelt de hulpverlening aan deze gezinnen en het Besluit verplichte meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling bepaalt dat professionals bij vermoedens moeten werken volgens een stappenplan. Civielrechtelijke maatregelen in het Burgerlijk Wetboek bepalen wanneer kinderen recht op bescherming hebben en het Wetboek van Strafrecht bepaalt wanneer het handelen van ouders of opvoeders strafbaar is.
De Jeugdwet verplicht gemeenten goede jeugdhulp te organiseren. Onder andere zijn in de Jeugdwet kwaliteitseisen ten aanzien van jeugdhulp en jeugdbescherming vastgelegd. Ook staan preventie en vroegsignalering in de Jeugdwet. De Taskforce kindermishandeling en seksueel geweld heeft in 2016 aanbevelingen voor gemeenten geformuleerd in de handreiking Regie op de aanpak van kindermishandeling (pdf).
