Zowel de overheid als de burgers dragen verantwoordelijkheden. Zo heeft de overheid te maken met dienstverlening, regelgeving en burgerbescherming en de burger met participatie, de naleving van regels, maar ook het scherphouden van de overheid middels bijvoorbeeld juridische stappen, de media of protest.

Het vertrouwen van de burgers in de overheid baseert zich op een rechtvaardige en transparante verhouding, waarbij de overheid publiek zicht geeft op keuzes rondom beleid en de gevolgen hiervan voor de burgers. Ook speelt participatie een belangrijke rol bij het waarborgen van een vertrouwensrelatie tussen burger en overheid. Het actief betrekken van de burgers bij keuzes die hun leven beïnvloeden, kan plaatsvinden in de vorm van burgerbegrotingen, referenda, of enquêtes. Daarnaast is de digitalisering van het contact tussen burger een overheid, een transitie die zowel kansen als uitdagingen met zich meebrengt. Digitale toegankelijkheid en inclusie tot (digitale) diensten, is hier van groot belang. Dit in een breder kader van gelijkheid dat de overheid faciliteert om iedereen gelijke kansen te bieden om onderdeel te vormen van deze vertrouwensrelatie.

Een voorbeeld uit de praktijk, dat het vertrouwen in de overheid zwaar heeft beschadigd, is de toeslagenaffaire.

De rol van gemeenten in het waarborgen van vertrouwen:

Aangezien gemeenten vaak het eerste en soms wel het enige contact van burgers met de overheid vertegenwoordigen, spelen zij een zeer belangrijke rol in de vertrouwensrelatie tussen burger en overheid. Dit uit zich in op verschillende wijzen.

• Dienstverlening: gemeenten zijn het nabije bestuursniveau en staan dicht bij de burger, waardoor zij in staat zijn maatwerk te leveren en beter in te spelen op individuele situaties. Het waarborgen voor ruimte voor de menselijke maat, toegankelijkheid en flexibiliteit, met aandacht voor individuele oplossingen, staan hierin centraal. Ook is transparantie van procedures voor bezwaar en beroep een belangrijk onderdeel van een betrouwbare gemeentelijke dienstverlening.

• Regelgeving: gemeenten zijn ook verantwoordelijk voor het maken van voelbare regels, zoals vergunningen, bouwprojecten, afvalinzameling, openbare orde, of geluidsnormen bij evenementen. Gezien het directe karakter van deze regels is het van groot belang dat deze transparant en makkelijk te begrijpen zijn. Het zorgen voor co-creatie, ofwel burgerparticipatie onder burgers is cruciaal voor het stimuleren van het burgerlijk vertrouwen in de overheid. Ook moeten deze regels op gelijkwaardige wijze worden toegepast en is moet hierbij de mogelijkheid zijn voor bezwaar.

Wetten zoals de Awb, Grondwet, Woo en AVG vormen de juridische basis voor een eerlijke, transparante en toegankelijke overheid. Ze helpen om machtsmisbruik te voorkomen, rechtszekerheid te garanderen, en burgers invloed te geven.