Sinds 2010 onderzoekt ProDemos, het ‘Huis voor democratie en rechtsstaat’, elke twee jaar of gemeenten moeite doen om burgers te betrekken bij de plaatselijke politiek, en op welke manier. Het meest recente verslag - de Monitor Burgerparticipatie 2016 - werd in juni 2016 gepubliceerd en gaat over de jaren 2014 en 2015. Dit onderzoek wordt uitgevoerd aan de hand van een enquete onder gemeenten.
De belangrijkste conclusie is, dat er maar weinig is veranderd in vergelijking tot de voorgaande periode van twee jaar. Gemeenten noemen nieuwe methoden van burgerparticipatie zoals de G1000 of nieuwe instrumenten zoals ‘Right to Challenge’ - In Tiburg: 'Dat kan ik beter' - maar het niveau van participatie en de mogelijkheden voor inwoners om te participeren zijn gelijk gebleven.
ProDemos stelt vast dat 86,2% van de gemeenten na de verkiezingen van 2014 afspraken in het coalitie-akkoord heeft gemaakt om deelname van burgers te verbeteren. En 70% van de gemeenten geeft aan dat er een plaatselijke regeling (verordening) voor burgerinitiatieven is gemaakt.
Net als twee jaar geleden maken inwoners nog weinig gebruik van de formele mogelijkheden, zoals het indienen van een burgerinitiatief bij de gemeente of een referendum. Slechts 30% van de gemeenten hebben in deze twee jaar een burgerinitiatief mogen ontvangen en er is slechts bij één gemeente een referendum gehouden. Dit referendum werd niet door burgers, maar door het college en de gemeenteraad ingezet.
Bij de meeste gemeenten worden burgers geïnformeerd en/of om advies gevraagd via inspraakavonden en enquêtes. Verder reikt de invloed van burgers niet. Bij het opstellen van de gemeentelijke begroting worden burgers zelfs minder vaak betrokken dan in voorgaande jaren; 43,1% gaf burgers de gelegenheid om in te spreken of ging niet verder dan burgers informeren.
Daarom heeft ProDemos ook geprobeerd te onderzoeken of burgers initiatieven nemen waarbij zij de gemeenten niet betrekken. Hieruit blijkt dat deze informele initiatieven in veel gemeenten wel er zijn, maar dat gemeenten niet bijhouden hoeveel en welke dit er zijn en daarom hierover geen aantallen kunnen geven.
