Afgelopen november kleurde verschillende Rotterdamse gebouwen oranje om aandacht te vragen voor geweld tegen vrouwen. Dat is nodig, want in 2023 zijn in Rotterdam meer dan 3300 meldingen gedaan van huiselijk geweld tegen vrouwen. Prof.dr. Tamar Fischer (Erasmus School of Law) onderzoekt de veiligheidsbeleving van vrouwen en vertelt in het kader van Internationale Vrouwendag 2025 over recente ontwikkelingen.
Niet alleen in Rotterdam is geweld tegen vrouwen een probleem. Uit onderzoek blijkt dat 41 procent van de Nederlandse vrouwen wel eens fysiek of seksueel geweld heeft meegemaakt. Dat ligt hoger dan het Europese gemiddelde van 30,7 procent. Een pijnlijk feit. Hoe komt dat?
"Het is moeilijk te bepalen of het aantal gevallen van huiselijk geweld daadwerkelijk toeneemt. Is het aantal gestegen omdat er meer aandacht voor is, en dus meer mensen zich melden? Of registreert de politie het beter door geweldsmisdrijven te coderen?", vraagt Fischer zich af. Volgens haar deelde de politie voor een lange tijd alle geweldsincidenten in onder één categorie. Daardoor was het vaak niet duidelijk wanneer het om een kwestie van huiselijk geweld ging.
"Het is moeilijk te bepalen of het aantal gevallen van huiselijk geweld daadwerkelijk toeneemt. Is het aantal gestegen omdat er meer aandacht voor is, en dus meer mensen zich melden? Of registreert de politie het beter door geweldsmisdrijven te coderen?", vraagt Fischer zich af. Volgens haar deelde de politie voor een lange tijd alle geweldsincidenten in onder één categorie. Daardoor was het vaak niet duidelijk wanneer het om een kwestie van huiselijk geweld ging.
Femicide: Volgens het Openbaar MinisterieOpent extern is femicide of vrouwenmoord het opzettelijk doden van vrouwen of meisjes omdat zij een vrouw is. In 2022 kwamen in Nederland 48 vrouwen om het leven door femicide. In veel gevallen was dit door een (ex-) partner.
Fischer legt uit dat huiselijk geweld niet alleen fysiek geweld betreft. "Juist ook psychisch geweld, zoals manipuleren, domineren en controle uitoefenen. Dan kan je denken aan iemand die geen eigen keuzes mag maken van de partner, niet naar buiten mag wanneer zij wil of geen contact mag hebben met bepaalde mensen. Dat zijn subtiele maar vaak wel duidelijke signalen dat het niet goed met iemand gaat."
"Vrienden en familie zijn snel geneigd om te zeggen: 'Waarom kies je niet voor jezelf? Ga toch bij hem weg!', maar zij begrijpen niet hoe complex veel situaties van huiselijk geweld zijn." Volgens Fischer is er vaak sprake van een emotionele afhankelijkheidsrelatie. Daarbij is iemand soms ook financieel afhankelijk van de partner.
Sommige vrouwen willen niet uit de relatie stappen, omdat ze hopen dat het nog goed komt. Vooral deze vrouwen hebben het gevoel dat ze niet om hulp kunnen vragen. "Zij hebben het gevoel dat ze er zelf voor hebben gekozen", vertelt Fischer. "Maar er moet altijd iemand zijn die kan helpen. Juist in zulke complexe situaties." Kortom: het maken van een beslissing en dit vervolgens ook uitvoeren kan heel ingewikkeld zijn.
Welke stappen goed zijn om te nemen, verschilt heel erg per situatie. "Soms worden de risico’s op ernstig geweld juist hoger wanneer iemand zich terugtrekt uit de relatie of wanneer er aangifte wordt gedaan." Dat betekent niet dat ze die stap niet moet nemen. "Wees als vriend of familielid beschikbaar voor het slachtoffer en oordeel niet. Blijf luisteren en zoek samen naar een manier waarop iemand haar autonomie en veiligheid weer kan terugkrijgen. Schakel hulp in van instanties die daar verstand van hebben, zoals het Centrum voor Seksueel Geweld of Veilig Thuis. Zij kunnen helpen met aangifte doen of bij het opstellen van een veiligheidsplan."
De afgelopen jaren is er volgens Fischer veel kennis opgedaan bij hulpinstanties, maar deze kennis is nog niet door de hele keten goed verspreid. "Dat is ook een verschrikkelijk ingewikkelde taak", vertelt ze. "Wijkagenten spelen een hele belangrijke rol bij huiselijk geweld, omdat zij dicht bij de samenleving staan. Maar ook zij krijgen veel op hun bordje, gezien het tekort aan agenten. Het is moeilijk hen altijd op de juiste plek te hebben en van de juiste expertise te voorzien."
Er komt steeds meer aandacht voor geweld tegen vrouwen en femicide. Volgens Fischer is dit een goede ontwikkeling, want het probleem vindt letterlijk achter de voordeur plaats en de cijfers liegen niet. "Ik vind dat de media over het algemeen zorgvuldig omgaan met deze onderwerpen", zegt Fischer. "Wat we nog wel meer moeten tegengaan is victim blaming. Zoals met de bangalijsten. Dat die er zijn is afschuwelijk, maar dat vervolgens het publiek erop reageert met reacties als ‘Ze zullen er zelf wel om hebben gevraagd’, is eigenlijk nog veel schadelijker." Gelukkig komt er ook steeds meer aandacht voor de rol die omstanders spelen en voor de aanpak van geweldplegers.
