Binnengrenscontroles dragen niet bij aan snellere realisatie beleidsdoelen

Aantal aanhoudingen gedaald

In oktober 2024 besloot het kabinet-Schoof tot tijdelijke herinvoering van binnengrenscontroles. Het kabinet wil daarmee irreguliere migratie en grensoverschrijdende criminaliteit tegengaan. Daarmee wil het kabinet de druk op de migratieketen – waaronder de druk op de opvangcapaciteit en lokale huisvesting – verlagen. De eerste resultaten wijzen er op dat hiermee kabinetsdoelen niet sneller worden bereikt dan met de eerdere Mobiel Toezicht Veiligheid-controles (MTV). Er zijn wel meer mensen zonder papieren geweigerd bij de grens, maar het aantal aanhoudingen voor grensoverschrijdende criminaliteit daalt in vergelijking met de MTV-controles.

Meer weigeringen aan de grens, aantal aanhoudingen gedaald

Ook vóór de herinvoering van de binnengrenscontroles voerde de Koninklijke Marechaussee (KMar) al grenstoezicht uit in de vorm van MTV-controles. Deze controles vonden plaats tot 20 kilometer van de grens en de tijdsduur was beperkt. Binnengrenstoezicht vindt op de grens plaats en kan in theorie 24 uur per dag plaatsvinden.

De Algemene Rekenkamer constateert dat er meer mensen bij binnengrenscontroles geweigerd zijn dan onder de MTV. Het gaat hierbij om mensen die geen papieren hebben (identificatiebewijs of visum) en/of die niet kunnen aangeven wat ze komen doen in Nederland. Hierdoor kunnen de binnengrenscontroles een grotere bijdrage leveren aan het tegengaan van irreguliere migratie dan de eerdere MTV-controles.  Alle soorten aanhoudingen, ook voor mensensmokkel en documentfraude, namen in aantallen af. Alleen het aantal geconstateerde verkeersovertredingen nam toe.

Tenslotte blijkt dat het aantal asielzoekers en secundaire migranten dat bij een binnengrenscontrole werd aangetroffen, daalde. Deze aantallen lagen altijd al laag en halveerden sinds de herinvoering van de binnengrenscontroles. In 2024 werden in Nederland in totaal 44.000 asielaanvragen ingediend. 400 mensen (0,9%) kwamen na een MTV- of binnengrenscontrole in de asielketen terecht.

Binnengrenscontrole is geen instrument tegen asielaanvragen

Binnengrenscontrole is geen instrument tegen asielzoekers; zodra een asielzoeker asiel aanvraagt bij de grenscontroles, is hij of zij geen irreguliere migrant meer. De KMar verwijst iemand die bij een grenscontrole asiel aanvraagt bijvoorbeeld door naar een aanmeldcentrum zoals Ter Apel. Vanaf dat moment is diegene een reguliere migrant.

Geen significant effect op andere taken KMar

Volgens de minister van Asiel en Migratie heeft de herinvoering van de binnengrenscontrole geen “significant effect” op andere taken van de KMar. De Algemene Rekenkamer heeft op basis van dit onderzoek geen reden om daaraan te twijfelen. Wel kampt de KMar al langer met personele tekorten. In mei 2025 stonden ongeveer 1.050 vacatures open bij de KMar. Het personeelsbestand van de KMar bestaat op dit moment uit ruim 7.500 fte plus 400 fte aan reservisten en er zijn ongeveer 890 marechaussees in opleiding. De KMar geeft aan dat er op allerlei deeltaken tekorten zijn aan personele capaciteit. De totale uitgaven aan de KMar bedroegen in 2024 € 720 miljoen. Welk deel hiervan zij aan binnengrenscontrole besteedt kan de KMar niet aangeven.