De erkenningsmaatregelen voor slachtoffers van geweld in de jeugdzorg zijn deels op individueel niveau als positief ervaren. Maar veel getroffenen zeggen niet van erkenning te kunnen spreken zolang het geweld in de jeugdzorg nog voortduurt. Getroffenen verwachten van erkenning niet alleen verandering op persoonlijk niveau, maar ook binnen instellingen en de maatschappij.
De focus van de erkenningsmaatregelen lag erg sterk op de getroffenen zelf. Maar erkenning is voor getroffenen ook het aanpakken van daderschap en verantwoordelijkheid. Om naar meer breed gedragen erkenning te komen zijn er structurele veranderingen nodig bij de jeugdzorg, die helpen om geweld te voorkomen.
De Universiteit voor Humanistiek heeft, in opdracht van het WODC, de erkenningsmaatregelen voor slachtoffers van geweld in de jeugdzorg geëvalueerd. Deze maatregelen zijn destijds genomen in reactie op de aanbevelingen van de Commissie De Winter, die concludeerde dat velen die in de jeugdzorg verbleven, geweld hebben meegemaakt. De maatregelen waren bedoeld om het leed van slachtoffers te verzachten en erkenning te bieden. In het onderzoek is niet alleen gekeken hoe de erkenningsmaatregelen daaraan bijdroegen en hoe ze zijn uitgevoerd. Relevant is ook wat hiervan geleerd kan worden voor andere getroffenen van overheidshandelen. Een erkenningskader biedt inzichten in hoe erkenningstrajecten kunnen worden vormgegeven.
Er zijn excuses gemaakt door de overheid.
Er was een financiële tegemoetkoming van 5.000 euro voor getroffenen.
Er werd een digitaal monument ‘Blijvend vertellen’ opgericht, bestaande uit een website en documentaire.
Een Centraal Informatie- en Expertisepunt (CIE) werd ingericht.
Financiële ondersteuning was beschikbaar voor lotgenotencontact.
Er was een financiële bijdrage voor een fysiek monument.
Uit het onderzoek blijkt dat bevraagde getroffenen vooral bekend waren met de tweede maatregel en in mindere mate met de eerste maatregel. Over de andere maatregelen wisten ze veel minder. Over de vraag welke maatregel bijdroeg aan erkenning waren ze over de gehele linie matig enthousiast tot (zeer) afwijzend. Veel bevraagden antwoorden dat erkenningsmaatregelen, of ze nou excuses of een monument betreffen, geen zin hebben of onoprecht lijken als het geweld nog steeds plaatsvindt. Ook blijkt dat zij bij meerdere maatregelen het persoonlijk contact misten.
De bevraagde getroffenen gaven ook aan wat erkenning voor hen inhoudt. In combinatie met wetenschappelijke kennis over andere cases van historisch onrecht en de uitkomsten van de evaluatie van de maatregelen, ontwikkelden de onderzoekers een erkenningskader. Die verbreedt het begrip van erkenning en laat zien dat geweld niet slechts een moment is, dat getroffenen niet alleen als slachtoffer moeten worden aangesproken en dat erkenning op verschillende niveaus moet plaatsvinden (zie onderstaande tabel).
Leg je dit kader naast het maatregelenpakket dan blijkt dat die redelijk goed aansluit als het gaat om benoemen en enigszins om zien en ondersteunen. Maar de maatregelen sluiten weinig aan bij verantwoordelijkheid nemen en includeren, en nauwelijks bij hervormen.
Op basis van dit kader komen de onderzoekers tot vijftien inzichten en lessen die ook kunnen helpen bij de vormgeving of evaluatie van andere (toekomstige) erkenningstrajecten na historisch, systematisch en/of institutioneel onrecht.
