Zorgpersoneel is schaars en de betaalbaarheid van zorg staat steeds meer onder druk. Nu de vraag naar zorg en de complexiteit van zorg blijven toenemen, stelt dit zorgaanbieders voor een dilemma. Enerzijds voelen zij de noodzaak om te bezuinigen op overheadkosten, anderzijds hebben zij diezelfde overhead hard nodig om hun organisatie toekomstbestendig te krijgen. De Benchmark Care van Berenschot laat echter zien dat de directe aansturing en ondersteuning van zorgteams de laatste jaren afneemt. De vraag is of dit een gewenste ontwikkeling is.
De totale overheadkosten binnen de langdurige zorg zijn de afgelopen tien jaar nagenoeg op hetzelfde niveau gebleven, zo blijkt uit de Benchmark Care. VVT-organisaties besteedden in 2022 gemiddeld 16,5% van de totale kosten aan overhead, binnen de GHZ was dat 16,9% en binnen de GGZ 20,8%.
De samenstelling van de overhead is echter wél veranderd. Zo zijn bijvoorbeeld de kosten voor ICT toegenomen, terwijl de kosten voor overheadpersoneel zijn gedaald. Dat geldt het sterkst voor het zorgmanagement: binnen de VVT is sprake van een halvering ten opzichte van vijftien jaar geleden. In de GHZ en GGZ is deze daling kleiner en is de gemiddelde span of attention met zo’n 40% toegenomen. Bovendien is in dezelfde periode een reductie te zien van P&O-personeel en van secretariële ondersteuning van de zorgteams.
De afname van het overheadpersoneel is dus vooral zichtbaar bij functies die direct ten dienste staan van zorgmedewerkers. Hun taken zijn deels vervallen, deels geautomatiseerd en deels verschoven naar de zorg zelf. Denk bij dat laatste bijvoorbeeld aan roosteren, coördinerende taken én aan administratie. Tevens hebben zorgteams de afgelopen vijftien jaar meer facilitaire taken erbij gekregen.
Zorgmedewerkers hebben dus enerzijds minder ondersteuning en aansturing gekregen en anderzijds meer verantwoordelijkheid voor niet-cliëntgebonden taken. Deze ontwikkeling lijkt zijn weerslag te hebben op de arbeidsomstandigheden van zorgmedewerkers, alhoewel een directe oorzaak-gevolgrelatie moeilijk aan te tonen is.
Uit ander onderzoek van Berenschot blijkt namelijk dat de administratieve tijdsbesteding van zorgprofessionals in de langdurige zorg de laatste jaren is toegenomen en momenteel 35% van de totale tijd bedraagt. Tijd die niet kan worden besteed aan directe cliëntenzorg. Bovendien blijkt uit dit onderzoek dat zorgprofessionals deze taken als belastend ervaren en dat dit gepaard gaat met meer werkdruk, minder werkplezier en een hogere verloopintentie.
Een andere uitkomst van de Benchmark Care is dat het verloop van medewerkers in de GHZ de afgelopen tien jaar is verdubbeld; in de VVT en GGZ is dit met gemiddeld 30% gestegen. En alhoewel CBS-cijfers aantonen dat het ziekteverzuim in de langdurige zorg in het tweede kwartaal van 2023 wat is gedaald, is ook dat percentage nog steeds historisch hoog. Dit resulteert onder meer in extra inhuur van zorgmedewerkers. Bedroegen de inhuurkosten tien jaar geleden zo’n 0,5% van de totale organisatiekosten, momenteel liggen die rond de 8-9%.
Zorgaanbieders kampen met toenemende financiële druk. Uit de Benchmark Care blijkt dat de stijgende kosten steeds minder gedekt worden door de tarieven. De accountants van BDO en Deloitte spreken in recente onderzoeken zelfs over code rood.
De eerste reflex is dan vaak om de overheadkosten te verlagen. En natuurlijk, te veel overhead is niet goed en zonde van het geld. Maar te weinig overhead vormt óók een risico. Kijk daarom kritisch naar de omvang, samenstelling maar vooral ook naar de toegevoegde waarde van de overhead. Het kan weleens verstandig zijn om juist te investeren in een kleinere span of attention van het zorgmanagement, een sterkere HR-organisatie en efficiëntere ondersteunende processen met gebruiksvriendelijke applicaties voor minder administratieve tijdsbesteding. Dit oogt wellicht strijdig met de financiële uitdagingen, maar juist meer aansturing en ondersteuning kan helpen om zorgmedewerkers te motiveren en te behouden– en zodoende zorg en financiën te verbeteren.
