Met steeds grotere aandacht voor preventie en vroegtijdige interventie bij (risico’s op) jeugdcriminaliteit is het tijd om de schijnwerpers te richten op het basisonderwijs. Jeugdcriminaliteit wordt gezien als iets wat zich op latere leeftijd manifesteert, maar al tijdens het basisonderwijs zijn risico’s zichtbaar. Deze kunnen dan ook aangepakt worden. Dit krijgt nu nog onvoldoende aandacht in het onderwijs. Dit artikel werpt daarom een blik op de cruciale rol die het basisonderwijs speelt in het voorkomen en vroegtijdig signaleren van jeugdcriminaliteit. Tevens benadrukt dit artikel het belang van preventieve maatregelen en vroege interventie om de weg te effenen voor een veiligere en gezondere toekomst voor alle jongeren.
De basisschoolperiode is een belangrijke fase in de ontwikkeling van kinderen. Tijdens deze vormende jaren leren kinderen niet alleen rekenen en taal, maar ook hoe ze zich moeten gedragen in sociale situaties en hoe ze conflicten moeten oplossen.
De basisschool is de eerste georganiseerde omgeving waarin kinderen sociale normen en waarden leren, essentiële sociale vaardigheden ontwikkelen en een basis leggen voor toekomstig gedrag. Het is dan ook niet vreemd dat op deze plek ook de eerste signalen en potentiële risico’s voor (later) delinquent gedrag zichtbaar zijn. Het basisonderwijs heeft daarmee een belangrijke rol in het vroegtijdig signaleren van risicogedrag en het aanpakken van mogelijke gedragsproblemen en onderliggende risicofactoren.
Door op jonge leeftijd te investeren in preventieve maatregelen, zoals het aanleren van sociale vaardigheden, kunnen basisscholen proactief bijdragen aan het bevorderen van empathie. Het creëren van een veilige en ondersteunende leeromgeving is een andere belangrijke stap die basisscholen kunnen nemen om toekomstig risicogedrag, waaronder jeugdcriminaliteit, te voorkomen.
Ondanks het belang van vroegsignalering en preventie van jeugdcriminaliteit, krijgt dit onderwerp momenteel nog vaak onvoldoende aandacht in het basisonderwijs. Dit begint soms al bij de onderkenning van het probleem. Jeugdcriminaliteit wordt gezien als iets wat zich op latere leeftijd manifesteert, waardoor de neiging kan bestaan om het belang ervan in de vroege stadia van de ontwikkeling te onderkennen.
De nadruk in het basisonderwijs ligt vaak primair op het behalen van academische doelen, zoals lezen, schrijven en rekenen. Hierdoor kan er minder aandacht zijn voor andere aspecten van de ontwikkeling van kinderen, zoals sociale en emotionele vaardigheden. Bovendien kampen we landelijk met een lerarentekort, met onderbezetting en een hoge werkdruk als gevolg.
Opgeteld blijft er hierdoor weinig ruimte voor het implementeren van preventieve programma’s gericht op sociale en emotionele ontwikkeling. Ook kan het gebrek aan middelen en training voor leraren hen belemmeren in het effectief omgaan met gedragsproblemen en het opmerken van risicovol gedrag bij leerlingen.
Om de positie van het basisonderwijs in de preventie en vroegsignalering van jeugdcriminaliteit te versterken zijn verschillende stappen nodig. Allereerst is er een grotere bewustwording en erkenning nodig van het belang van sociale en emotionele ontwikkeling binnen het onderwijs, zowel op beleidsniveau als binnen scholen zelf.
Het is essentieel dat wordt geïnvesteerd in training en professionalisering van leerkrachten, zodat zij in staat zijn om risicovol gedrag bij leerlingen te herkennen en hier adequaat op te reageren. Gemeenten spelen een belangrijke rol op het gebied van beleidsontwikkeling en coördinatie. Dit omvat onder andere het ondersteunen van scholen, het toewijzen van middelen en het samenbrengen van verschillende betrokken partners.
Het is cruciaal dat gemeenten een integrale benadering hanteren, waarbij ze samenwerken met alle relevante stakeholders, zoals scholen, ouders, jeugdzorg en maatschappelijke organisaties. Dit om een samenhangend netwerk van ondersteuning te bieden aan kinderen die risico lopen op problematisch gedrag of jeugdcriminaliteit.
Een voorbeeld hiervan is het oprichten van gezamenlijke case managementteams. Deze teams kunnen bestaan uit professionals uit verschillende disciplines die regelmatig samenkomen om casussen te bespreken, individuele behoeften te identificeren en gezamenlijke interventies te coördineren.
Tot slot kan een gemeente scholen ondersteunen bij het implementeren van effectieve strategieën om jeugdcriminaliteit preventief aan te pakken. Denk hierbij aan de inzet van programma’s die gericht zijn op het bevorderen van sociale en emotionele vaardigheden bij kinderen, zoals anti-pestprogramma’s en programma’s voor sociale vaardigheden. Door te investeren in preventieve programma’s kunnen basisscholen een belangrijke stap zetten in het voorkomen van problemen.
Het versterken van interdisciplinaire samenwerking en het vergroten van de kennis en vaardigheden van leerkrachten en ander schoolpersoneel zijn cruciale elementen om deze preventieve programma’s effectief te maken. Hierdoor kunnen basisscholen een krachtige rol spelen bij het creëren van een omgeving waarin alle kinderen de kans krijgen om op te groeien tot verantwoordelijke en respectvolle volwassenen.
Door gezamenlijke inspanningen kunnen we samen bouwen aan een toekomst waarin jeugdcriminaliteit wordt teruggedrongen en alle kinderen de kans krijgen om hun volledige potentieel te bereiken.
