De ministerraad heeft recentelijk besloten de 0,5 miljard extra bezuiniging op jeugdhulp niet langer bij gemeenten te halen. (1) Maar de grote vraag is: hoe nu verder? Woensdag 18 mei komt de Commissie Volksgezondheid, Welzijn en Sport samen om te debatteren over het jeugdbeleid. Zorg&Sociaalweb vroeg alvast twee experts om een reactie en stelde hen de vraag: ‘De extra bezuiniging op jeugdhulp is (voorlopig) van tafel, hoe moeten we nu verder?’
“Gemeenten en jeugdzorgaanbieder hebben allemaal de beste intenties, maar om iets op te bouwen moeten we eerst iets gaan afbreken.”
Een bezuiniging in de jeugdzorg is naar mijn mening helemaal niet nodig. Er is voldoende geld. Dat geld moeten we alleen anders besteden. Mij is al enkele jaren duidelijk dat we op de manier zoals wij het nu doen, geen kostendekkende jeugdzorg krijgen. Gemeenten en jeugdzorgaanbieder hebben allemaal de beste intenties, maar om iets op te bouwen moeten we eerst iets gaan afbreken. Het geld blijft vastzitten in stenen en oude structuren bij zowel gemeenten als jeugdzorgaanbieders. Dat is logisch. Het raakt de belangen van veel mensen als wij die stenen en oude structuren zouden afbreken, maar het is wel nodig. Zijn er werkelijk zoveel jeugdzorgaanbieders nodig met allemaal een eigen raad van toezicht, raad van bestuur, managementlagen, stafdiensten, ICT-systemen, gebouwen? Zijn er werkelijk zoveel inkopers, juristen, beleidsmedewerkers nodig bij gemeenten? Het antwoord is natuurlijk: nee.
We hebben meer jeugdhulpverleners en ervaringsdeskundigen nodig. Die kunnen we betalen als we alle goedbedoelende mensen die niet nodig zijn een alternatief bieden (bijvoorbeeld omscholing tot jeugdhulpverlener). Gebouwen moeten een andere functie krijgen, bijvoorbeeld woningen. Om tot een kostendekkende, moderne jeugdzorg te komen lijkt het mij nodig dat Rijk, gemeenten en de grootste jeugdzorgaanbieders deze alternatieven, de belanghebbenden, de kosten van transformatie (investering én desinvestering) in kaart brengen en dan een soort deltaplan opstellen en ook rücksichtsloos uitvoeren. Het kan allemaal zónder de huidige jeugdhulpverleners lastig te vallen, laat staan ouders te laten betalen. Hoe rechtvaardig is het eigenlijk om hen te laten betalen voor stenen en structuren die zij helemaal niet nodig hebben?
“De maatregel heeft een hoop stof doen opwaaien en de relatie tussen het Rijk en de gemeenten nog verder op scherp gezet.”
Ervan uit gaande dat de bezuinigingen niet op een andere wijze worden afgewenteld op de jeugdhulp (bijvoorbeeld door een eigen bijdrage voor jeugdhulp), is dit goed nieuws. De maatregel heeft een hoop stof doen opwaaien en de relatie tussen het Rijk en de gemeenten nog verder op scherp gezet. De Hervormingsagenda 2022 – 2028 is door de beoogde maatregel ook opgeschort. Eeuwig zonde, cliënten(vertegenwoordigers), het ministerie van VWS, zorgaanbieders, professionals en de VNG zaten net aan tafel om te komen tot een plan voor een nieuwe koers van de (organisatie van) de jeugdhulp. En dat die nodig is, is overduidelijk. De kranten staan als nooit tevoren vol over de crisis in de jeugdhulp. Wachttijden, misstanden én geldtekorten zijn maar een greep uit het nieuws.
Een systeemverandering is noodzakelijk, maar hoe ziet die eruit? Ik pleit voor een verandering waarbij het gezin/de jeugdige werkelijk centraal komt te staan. Dat wil zeggen dat alle hulp en alle verschillende expertises worden gebundeld en bekostigd rond een groep jeugdigen met een soortgelijke hulpvraag. Een verandering waarbij de voor de jeugdige relevante uitkomsten van hulp centraal komen te staan. Vanuit andere sectoren, waaronder ziekenhuizen kennen we inspirerende voorbeelden waar deze veranderingen zijn doorgevoerd. De principes van Value-Based Healthcare, die daar worden toegepast, kunnen ook vertaald worden naar de jeugdhulp en kinderen met psychische problematiek. Het is zeker niet de heilige graag voor de grote kostenperikelen binnen het sociaal domein, maar ik denk wel dat het concept – óók binnen het sociaal domein – zorg kan dragen voor een gewenste verandering.
