Met het gedachtegoed van PlusPraktijken hebben de huisartsen in Oostelijk Zuid-Limburg een doorbraak bereikt om te komen tot waardeggedreven zorg voor hun patiënten. Gerichte ondersteuning door hun huisartsorganisatie en meerjarenfinanciering van zorgverzekeraar CZ spelen hierin een cruciale rol.
In 2012 kwam zorgverzekeraar CZ tot de conclusie dat alleen gereguleerde marktwerking niet voldoende zou zijn om de problemen op te lossen waarmee de zorg werd geconfronteerd. “Dat zou alleen lukken met samenwerking”, zegt Wiro Gruisen, manager regioregie bij CZ.
“Die samenwerking moest niet vrijblijvend zijn. En hij moest gebaseerd zijn op 'triple aim': betere algehele gezondheid van de bevolking door versterking van de eigen regie, betere kwaliteit van zorg en lagere kosten. Dit vraagt om een centrale rol van de huisarts. Die is de spil in verwijzingen naar de tweede lijn en die krijgt veel patiëntvragen waarop de antwoorden niet in de zorg maar in het sociaal domein moeten worden gegeven.”
Contractering per individuele huisartspraktijk was niet werkbaar om dit idee concreet te maken. “Het vraagt om een rol voor de zorggroep als hoofdaannemer om namens de individuele huisartspraktijken afspraken te maken die bijdragen aan die triple aim”, zegt Gruisen. Huisartsen Oostelijk Zuid-Limburg (HOZL) bood hiervoor de juiste basis.
Zo kwam het idee voor de PlusPraktijken tot stand, om uitvoering te geven aan de triple aim, ondersteund door HOZL. De start was een pilot met vijftien huisartspraktijken in de Oostelijke Mijnstreek. Doelen: het gedachtegoed van Positieve Gezondheid als uitgangspunt de zelfredzaamheid van de inwoners vergroten; een wijkaanpak ontwikkelen voor wijksamenwerking met gemeente en ggz; en tot doelmatiger verwijzing naar de tweede lijn komen.
Bij het doorverwijzen naar de tweede lijn speelde een rol dat CZ een tienjaarcontract met ziekenhuis Zuyderland had gesloten met een krimpdoelstelling. “We wilden dat de huisartsen waar mogelijk minder naar de tweede lijn zouden verwijzen en minder de SEH zouden belasten”, zegt Gruisen. “Wat we wilden bereiken, vroeg dus aan beide kanten – in de eerste én de tweede lijn – om meerjarenafspraken.”
De pilot voor de PlusPraktijken was dermate succesvol dat voor het vervolg alle huisartspraktijken in Parkstad ook PlusPraktijken werden. De aanpak werd ook overgenomen in de Westelijke Mijnstreek en Maastricht-Heuvelland. Hiervoor zijn duidelijke succesfactoren aan te wijzen, zegt Bem Bruls, medisch directeur bij HOZL. “Een belangrijke succesfactor was dat we netwerkbijeenkomsten zijn gaan organiseren, om invulling te geven aan de pijler verwijzingen beter te maken. Voor de praktische invulling hiervan is het dashboard dat we hebben ontwikkeld essentieel geweest.
"Dankzij het dashboard kunnen praktijken met elkaar spiegelen en kunnen we dus variatie tussen praktijken in verwijzingen in beeld te brengen. Daarin zat een enorm lerend vermogen. Natuurlijk kunnen er altijd redenen zijn waarom een praktijk zijn doelen niet haalt. Waar dit het geval was, hebben we vanuit HOZL een opleiding geboden aan de huisarts en de praktijkmanager en ook interim-praktijkmanagement aangeboden. Daarmee hebben we die praktijken weer op niveau gebracht.”
Micha Lutgens, huisarts-manager bij gezondheidscentrum Hoensbroek-Noord Heerlen, vult aan: “Essentieel was ook dat we echt zijn uitgegaan van de intrinsieke motivatie van de huisartsen. Wat we deden moest voor hen iets opleveren voor de zorg die ze iedere dag leveren.
"Een huisarts kijkt naar de vraag: wat gebeurt er hier in de spreekkamer samen met de patiënt tegenover me? En waarom doet een collega in de buurt iets anders dan ik doe? Het kan niet van bovenaf opgelegd worden, het moet toegepast kunnen worden op jouw populatie. Ook de ondersteuning op het gebied van de financiering heeft veel praktijken over de streep getrokken.”
Het is echt co-creatie, stelt Gruisen. “Je krijgt dit alleen voor elkaar met een netwerkorganisatie, een lerend netwerk bovendien. We hebben niet vooraf de wijsheid in pacht, we hadden aannames dat wat we ontwikkelden waardevol zou zijn. Daar hebben we ook tijdens het proces direct onderzoek naar laten doen door de Universiteit Maastricht, om de resultaten te objectiveren. En die resultaten zijn er, want in de pilotfase waren er al significant minder verwijzingen naar de tweede lijn.
"Dat was een doorbraak die geëxtrapoleerd een miljoenenbesparing zou opleveren. Vandaar ook dat we na die pilot direct tot verbreding konden komen. Dankzij de extra ondersteuning, door bijvoorbeeld meer uren voor de praktijkmanager en de huisartsen, is het gelukt om meer tijd te hebben voor de mensen die dat nodig hebben. De huisarts moet de tijd hebben om het andere gesprek te voeren, waarin duidelijk wordt wat de echte problemen zijn die achter de zorgvraag liggen.”
Voor de inwoners is – met als basis Positieve Gezondheid – ingezet op persoonsgerichte zorg, stelt Bruls. “Het is een middel om het gesprek op een andere manier aan te gaan en de patiënt te laten stilstaan bij: wat is voor mij belangrijk? Het is belangrijk om in het consultgesprek in te gaan op zingeving en op de vraag welke plaats zorg daarin heeft. In plaats van alleen maar te focussen op de ziekte. Het persoonsgerichte hebben we in alle aspecten van het werk geborgd. We hebben dit met scholing overal in terug laten komen en het blijft ook nu nog een continu punt van aandacht.”
Lutgens: “Voor de inwoners hebben we bereikt dat er voor hen veel meer in de praktijk of de wijk kan. Meer aandacht voor de vraag achter de vraag. Het gaat veel meer over waardegedreven zorg, zorg die zin heeft. We hebben gezamenlijk ook veel meer ogen en oren in de wijk nu. Dat is vooral voor de kwetsbare burgers belangrijke winst.”
Het in kaart brengen van de echte problemen achter de zorgvraag, krijgt praktische waarde als de huisarts er ook gevolg aan kan geven. “De huisarts moet dan weten waar hij met de patiënt naartoe kan en heeft daarvoor in veel gevallen de partners in het sociaal domein nodig”, zegt Gruisen. “Dan gaat het dus om de transformatie die in het kader van het Integraal Zorgakkoord nodig is en dan komen we uit bij het logische vervolg van de PlusPraktijken: PlusWijken.”
Het doel hiervan is het verbeteren van het welzijn en de gezondheid van bewoners in de wijk door middel van een integrale, domeinoverstijgende samenwerking tussen zorg, welzijn, gemeenten en inwoners. Ook dit vraagt weer om experimenteerruimte.
“Gelukkig staat CZ open voor innovatie”, zegt Bruls. “De ontwikkeling van PlusPraktijken heeft laten zien dat CZ bereid is om het experiment aan te gaan waarvan we vooraf niet wisten of het succesvol zou worden.” Dat speelt ook hier weer. “De regionale druk op de zorg maakt dat je moet stilstaan en je moet afvragen: hoe kunnen we het anders doen?”, zegt Lutgens. “Met andere financiële afspraken en met niet meteen harde einddoelen. Het kan ook mislukken, maar als we het niet geprobeerd hebben, verandert er niets.”
