De Regio. Een inmiddels gevleugelde kreet in gemeenteland in het sociaal domein. Waar met de grote transities van WMO en Jeugd nog hoofdzakelijk gefocust werd op de gemeente, is dit stevig aan het verschuiven naar de regio. En waar komt de regio dan vandaan?
Er was immers toch altijd al een vorm van samenwerking met omliggende gemeenten. Een zelf gekozen samenwerking die paste bij de voornemens van die groep gemeenten. Wie niet samenwerkte was van mening dat deze op haar eigen schaal de vraagstukken ook goed kon bedienen.
En toch hebben we nu overal in de nieuwe wetgeving een regio. Bij de introductie van de regelgeving rondom IZA/Gala kregen we de brede spuk. En we kregen de rijksopdracht om deze vanuit een regio te gaan besteden op basis van een regionaal plan. Tot die tijd was er niet op al deze thema’s een samenwerking, hooguit op enkele. Was dit dan een probleem en voor wie?
Bij de nieuwe onderwijswetgeving, de nieuwe Wet van school naar duurzaam werk, is er ook weer de vastgelegde regio en de verplichting van een regionaal plan.
Bij de werkagenda voor inclusie ook. En bij de herziene Jeugdwet ook.
Een regio in dit verband is soms een bestaande regio, soms deels nieuw, met een vast omlijnd grondgebied.
Was de verplichte regio een noodzakelijke randvoorwaarde om ons werk beter te doen? Of is hier het legitieme van de noodzaak tot samenwerking gebruikt om meer controle te krijgen over de wijze waarop de gemeenten invulling geven aan hun taken? Onder de streep is er nu voor veel elementen uit het sociale domein een regio. Dus geen 342 gemeenten meer, maar een beduidend geringer aantal regio’s. Makkelijker toezicht vanuit het rijk dus, makkelijker kort cyclisch bij te sturen ook. Past dat bij het principe dat juist de gemeente zelf het beste zou weten wat haar inwoners nodig hadden en niet een rijksinstelling?
Een ander element van enige zorg is dat een regio geen rechtstreekse democratische controle heeft. Een gemeente heeft dit wel. De wethouders nemen weliswaar ook zitting in de structuren van de regio, maar het is wel wat meer ver van het bed. De vraag is wat doet dit met het democratisch gevoel van de burger?
Tenslotte het geld. De nieuwe structuur legt de spelregels en doelstellingen evenals het daarbij gedachte budget, voor de regio neer. Niettemin zullen lokale en regionale tekorten gewoon weer door de individuele gemeenten opgebracht moeten worden. Net als de eventuele meerkosten voor het regionaal samenwerken.
Regiogemeenten die trekker zijn. Dit kan een oplossing zijn voor gemeenten die te klein waren om op alle vraagstukken kwalitatief goed beleid te formuleren. Ook kan het tegenstellingen tussen gemeenten of regionale spelers overbruggen door nu samenwerking op te leggen.
Het zou in theorie ook kunnen helpen minder gevoelig te zijn voor de personeelstekorten die iedere gemeente tegenwoordig lijken te plagen, in de praktijk speelt dit regionaal net zo hard.
Wat zijn enkele potentiële nadelen van de regio waarop we per regio het antwoord moeten vinden
Als een grote stad de kerngemeente is en de regio voorts uit kleine gemeenten bestaat is er een aandachtspunt. Hoe gelijk is dan de discussie, kwalitatief en schaalgrootte technisch? En is de problematiek van de kern of centrumgemeente wel dezelfde als die van de rest van de regio. Kortom helpt het hierbinnen geformuleerde beleid alle individuele gemeenten wel met meer dan zij ieder voor zich al hadden? Dat zou immers wel het uitgangspunt moeten zijn.
Er ontstaat nu langzaamaan ook een enerzijds lokaal beleid waarvoor mensen nodig zijn en er ontstaat regionaal beleid waar eveneens mensen voor nodig zijn. Vaak zijn dit niet dezelfde mensen. Meer gelaagdheid en meer afstemmingsnoodzaak.
En een belangrijk aspect is de indeling. Een onderwijs regio hoeft niet noodzakelijkerwijs samen te vallen met een van school naar werk regio of een arbeidsmarktregio of een jeugdregio, een doorstroomregio of een samenwerkingsverband regio. Dan hebben we het nog niet gehad over de onderwijsbesturen of de aanbieders van jeugdzorg en hun werkgebied. De regio’s hebben geregeld verschillende gebieden van elkaar. Er gaat dus een dynamiek ontstaan dat de regio’s op enige wijze aan elkaar geknoopt moeten raken. Voor sommige regio’s betekent dit dat zij meerdere regio’s aan elkaar moeten knopen. Een best complex geheel waarbij de balans overhead en focus op de doelgroep op gespannen voet met elkaar kunnen komen.
En tenslotte grens verkeer. Elke regio kent immers een begrenzing. De jongere/inwoner volgt niet noodzakelijkerwijs dezelfde grenzen. Zeker niet als de gemeenten op een grens van de regio ligt en de route naar de andere regio logischer is voor hen. Wanneer je als kleinere gemeente grenst aan een grote stad, in een andere regio, kun je de vraag stellen hoe zeer jouw regio bijdraagt aan de kwaliteit van de doelgroep van jouw gemeente. Afstemming is dan essentieel. Maar zit die andere regio wel op jou te wachten?
Krijgen we dan ook een vorm van interregionale doorbraak tafels? En welke vormen van actieve governance zullen het effectiefste blijken om de regio ook dynamisch en gefocust te houden? Ik weet het nog niet maar volg dit met veel interesse.
Ik ben benieuwd waar de genoemde potentiële beperkingen het beste geadresseerd worden en welke mooie initiatieven er gaan ontstaan die tot op heden niet bestonden. En ik ben vooral benieuwd of het fenomeen “de regio” onder de streep een zorg of een zegen blijkt te zijn voor de doelgroepen ervan.
