Over tal van onderwerpen zijn VVD, NSC en PVV en BBB het niet eens tijdens de formatie. Maar het inperken van migratie – dat is geen enkel punt van discussie. Alleen de manier waarop zal hoofdbrekens kosten. Een recent rapport van het Centraal Planbureau over de samenhang tussen migratie en economie werpt nieuw licht op deze kwestie. Welke les kunnen de formerende politici – en wijzelf – daaruit trekken?
Migratie wordt in de beeldvorming vaak op een hoop gegooid, maar het fenomeen is een behoorlijk gelaagd verschijnsel.
Zo zijn er vanaf de Tweede Wereldoorlog verschillende fasen waarin even verschillende migranten naar Nederland kwamen. Waren dat eerst vooral gastarbeiders en migranten uit (post)koloniale gebieden, later, en voornamelijk nadat Midden-en Oost-Europese landen toetraden tot de EU (in 2004 en 2007), arbeidsmigranten uit die landen.
Roemenen, Polen en Bulgaren weten nog altijd hun weg te vinden naar bijvoorbeeld distributiecentra, glas-en tuinbouw, en voor seizoensarbeid als het steken van asperges en het plukken van aardbeien. Ook zijn er, mede door het internationale beleid van het hoger onderwijs, steeds meer buitenlandse studenten gekomen.
Het voornaamste motief van migranten om hier te komen is economisch, blijkt uit het rapport Economische dynamiek en migratie van het Centraal Planbureau. “Migratie wordt in belangrijke mate bepaald door de vraag naar arbeid. Dit betekent dat, naast direct migratiebeleid, ook economisch beleid dat de arbeidsvraag beïnvloedt een aanzienlijke invloed kan hebben op migratie van en naar Nederland,” schrijven de onderzoekers die hebben gekeken naar een periode over zeventig jaar.
Als het in Nederland economisch voor de wind gaat, komen er in de regel meer migranten. Migratie hangt dus sterk samen met de conjunctuur. En een andere belangrijke bevinding: er is volgens het gedane onderzoek geen “eenduidig bewijs dat een ruimer sociaal vangnet een belangrijke drijfveer is voor migranten”. Al speelde, zo schrijven de onderzoekers, het sociale vangnet wel een rol bij de permanente vestiging van gastarbeiders in de twintigste eeuw.
Het is een politiek saillant rapport. Migratie levert grote problemen op en moet worden ingeperkt, vinden NSC, PVV, BBB en VVD – de partijen die op dit moment proberen om een kabinet te vormen. Die formatiegesprekken gaan niet van harte, zoals we inmiddels wel weten. Over tal van onderwerpen, bijvoorbeeld de oorlog in Oekraïne en de omgang met de begroting – wel of niet hard bezuinigen -, bestaat er onenigheid. Over migratie zijn ze het in essentie wel eens: die cijfers moeten scherp naar beneden.
Dat betekent dat een eventueel nieuw kabinet tussen de vier rechtse partijen aan andere knoppen zal moeten draaien, wil het de migratie desgewenst inperken. Dat kunnen rigoureuze besluiten zijn die het aantal distributiecentra doen inkrimpen. Maar ja, dat raakt ook de consument, die zijn pakjes geleverd wil zien. Of agrarische sector – wie zorgt er dan voor dat voedselwaren in de supermarkt terechtkomen?
De flexibele arbeidsmarkt is zo’n ander instrument waaraan je iets zou kunnen doen. Het staat ook heel duidelijk in het rapport: de flexibilisering van de arbeidsmarkt speelt een bepalende rol. Volgens het CPB moedigen bijvoorbeeld tijdelijke contracten aan om meer arbeidsmigranten aan te trekken. Zo toont onderzoek aan dat een lagere mate van ontslagbescherming leidt tot een hoger migratiesaldo – dat is immigratie minus emigratie.
Je zou iets aan die flexibiliteit kunnen doen, maar waarschijnlijkheid gaat de VVD daar tijdens deze formatie voor liggen. Voor de liberalen zijn arbeidsmigranten essentieel om de economie draaiende te houden. NSC-leider Pieter Omtzigt pleitte er tijdens de verkiezingscampagne voor om het aantal distributiecentra in te perken. Maar, zoals eerder gezegd: daar wordt de consument de dupe van. Migratie is en blijft een veelkoppig verschijnsel waarvoor niet één kraakheldere oplossing bestaat.
