Normaliseren is de term die overal wordt genoemd, maar wat is normaal? Het oordeel over mensen met psychische problemen is lang geweest dat deze niet normaal zijn. Gelukkig is dat aan het veranderen, er is steeds meer ruimte om open over psychische problemen te praten. Niet alleen op sociale media, maar ook op de werkvloer en in de eigen omgeving. Dit vergroot de zichtbaarheid en laat zien dat psychische problemen niet iets van de enkeling is. Beeldvorming is belangrijk zeker als we naar de doelgroep van beschermd wonen kijken. Met een serie artikelen hoopt onze adviseur Laura Bruning het gesprek op gang te brengen over de beweging naar betere zorg. In dit eerste artikel staat de beweging van beschermd wonen naar een beschermd thuis centraal.
De beweging van beschermd wonen naar beschermd thuis is één van de adviezen van het gelijknamige rapport van de commissie Dannenberg, in 2015. Het advies is: waar mogelijk weg met de institutionaliserende plekken ver weg in het bos. Van separatie toewerken naar inclusieve gespecialiseerde zorg binnen een eigen woning. Maar waarom willen we zo veel mogelijk af van de plekken in het bos?
Om uit te leggen waarom het niet herstelgericht is om inwoners voor lange periode afgezonderd buiten de samenleving te laten verblijven vraag ik jullie om even terug te denken aan de eerste keer dat je weer in een kantoortuin ging werken na de coronaperiode. Van: ‘yes eindelijk weer gezellig met mijn collega’s samenwerken!’ Sloeg het in mijn hoofd al heel snel om naar: ‘wat een lawaai!’ Mijn concentratie was ver te zoeken. Nog steeds ben ik erg blij met mijn noise cancelling koptelefoon. Voor veel mensen was de stap naar kantoor na een lange periode thuiswerken heftig. Laat staan als je een jaar/ twee jaar in het bos hebt gewoond en daarna weer terugkeert in de -toch wel hectische- samenleving die wij met zijn alle hebben gecreëerd. Deze stap is onnodig groot, aldus de commissie Dannenberg.
Waar beschermd wonen je vaak weg haalt uit je eigen omgeving maakt een beschermd thuis dat iemand in zijn eigen leefomgeving kan blijven wonen. Zo kan de inwoner de banden met zijn steunend netwerk blijven onderhouden. Het maakt dat er aan het einde van het ondersteuningstraject geen woonvraag is omdat iemand nog steeds in zijn eigen woning verblijft. Deze eigen woning maakt ook dat afbouw naar lichtere ambulante begeleiding makkelijker gerealiseerd kan worden. De beweging naar een beschermd thuis vraagt om een inclusieve samenleving. Hier is verandering voor nodig bij zowel zorgverleners als gemeenten.
Aan de gemeente kant zal de doorvoering van de wetswijziging grote gevolgen hebben op de manier waarop de gemeenten samenwerken. De huidige situatie is dat we in Nederland 43 centrumgemeenten hebben. Deze centrumgemeenten werken samen met een vaste groep omliggende gemeenten, gezamenlijk vormen ze een regio. De centrumgemeente ontvangt vanuit het Rijk de financiering en heeft de taak om de toegang te coördineren en het beschermd wonen te bekostigen voor de hele regio. Na de wetswijziging zal de toegang en de financiële middelen verder worden doorgedecentraliseerd naar lokaal. Dit betekent dat lokale gemeenten verantwoordelijk zijn voor de toegang en zelf vanuit het Rijk de financiering ontvangt.
Het advies van de commissie Dannenberg stamt uit 2015. Het voorstel wetswijziging woonplaatsbeginsel en invoering objectief verdeelmodel waren toen gegeven met een tijdpad waarin we deze beweging konden realiseren. Dit hebben we bij lange na niet gehaald. De vaart is er behoorlijk uitgehaald doordat de wetswijziging meerdere keren is uitgesteld. De reden hiervan was in eerste instantie een te enthousiaste planning. Vervolgens waren er nog aanvullende vragen op het wetsvoorstel welke eerst opgehelderd moesten worden voordat het naar de Tweede Kamer kon. Toen het bij de Tweede Kamer lag viel het kabinet, waarna het controversieel verklaard is. Op zijn vroegst zal de wet per 1-1-2026 worden ingevoerd. Waarbij de vraag wel steeds meer is of we het wetsvoorstel in zijn huidige hoedanigheid doorgevoerd willen hebben.
Ondanks het uitstel zijn we ons in gemeenteland de afgelopen jaren al wel aan het voorbereiden op hetgeen wat misschien wel of misschien niet gaat komen. Sinds 2015 is het idee en het geloof in de beweging naar een beschermd thuis wel ingebed. Waarin de ene gemeente de doordecentralisatie naar lokaal en ontwikkeling van beschermd thuis al volledig in gang heeft gezet staat de ander nog in de startblokken.
