Effectiviteit electroshocktherapie in jeugd-ggz: wat zegt het onderzoek?

ECT wordt als laatste redmiddel gebruikt voor ernstig depressieve cliënten. Met behulp van electroden wordt een kunstmatige epilepsieaanval in de hersenen opgewekt, en dat in tien tot twintig behandelingen. Wanneer we het lange dossier van ECT voor volwassenen bekijken valt op dat de vele moderne onderzoeken er meestal voorzichtig enthousiast over zijn, evenals een aantal overzichtsstudies. Toch is er reden om voorzichtig te zijn aangezien we niet weten hoe het precies werkt, en al helemaal niet bij adolescenten, wiens brein nog groeit. ECT is een invasieve behandelmethode. Risico’s zijn vooral herhaalde epileptische aanvallen en geheugenverlies. Ook is er weinig tot niet bekend over mogelijke ontwikkelingsschade en de lange termijn effecten, en dat is zeker bij jongeren niet onbelangrijk. Schade wordt vooral gemeld aan het geheugen. We kijken eerst naar de overzichtsstudies voor jongeren.

Het is opvallend dat er maar weinig en vooral oudere overzichtsstudies zien die zich richten op jongeren, zoals de tabel hieronder laat zien.

Wanneer we verder kijken naar deze overzichtsstudies zien we over het algemeen positieve uitkomsten bij iets meer dan 50% van de jongeren op de korte termijn. Maar in alle overzichtsstudies gaat het om veel kleine experimenten met kinderen met uiteenlopende diagnoses, geen controlegroep en geen langdurige follow up. Vooral DSM-diagnoses worden genoemd; trauma wordt vaak niet gediagnosticeerd, terwijl trauma vaak veel overeenkomsten vertoond met een aantal DSM diagnoses en de resultante van negatieve jeugdervaringen.(1) Voor trauma is Intensieve Trauma Behandeling (ITB) inmiddels de aangewezen behandeling. Het zijn in reviews vooral overzichtsstudies van casussen. Deze beperkingen gelden overigens ook voor studies bij volwassenen.

In de richtlijnen voor depressie van het Engelse National Institute of Health and Care Excellence (NICE) wordt voor jonge kinderen ECT zelfs afgeraden.(2) In Nederland verwijzen de richtlijnen voor ECTS bij depressie uit 2009 naar de NICE richtlijnen.(3) Ze verwijzen naar bovenstaande oude studies en concluderen vooral dat andere therapieën de voorkeur hebben. In de samenvatting van de literatuur staat: Conclusies, overwegingen en aanbevelingen zijn verder gebaseerd op de richtlijn voor het gebruik van ECT bij adolescenten van de American Academy of Child and Adolescent Psychiatry (AACAP, 2002) en op de richtlijn ECT van de Vereniging voor Psychiatrie (2000).

We vinden in de oude doos ook nog een richtlijn uit 2010, maar die gaat voornamelijk over volwassenen en verwijst voor adolescenten weer naar bovenstaande literatuur.(4)

Door een toeval adviseerde ik een jong en intelligent meisje met ernstige multiproblematiek (depressie, eetproblematiek, suïcide, zelfverwonding, trauma en depressie) in de tijd dat ze ECT kreeg. Ik zag haar frequent en zag ook dat haar geheugen tijdens de behandelingen stevig achteruit ging. Op een ongeruste vraag van haarzelf en op basis van de literatuur bij volwassenen vertelde ik haar dat in de literatuur stond dat het allemaal wel met een paar maanden beter zou gaan. Maar haar korte- en lange termijngeheugen kwamen niet meer terug, haar executieve functies gingen achteruit, wat mede leidde tot meer wanhoop en uitzichtloosheid en uiteindelijk een zelfgekozen dood.

Op basis van de gevonden literatuur over jongeren kunnen we niet met zekerheid zeggen dat ECT bij jongeren werkt en waarschijnlijk een onbekend risico op ontwikkelingsschade heeft. Een coronavaccin zou op basis van deze onderzoeken niet worden toegelaten als behandeling, en iedereen zou deze behandeling weigeren.

De wanhoop bij ouders en kinderen is zo groot dat ze waarschijnlijk alles aangrijpen. Mijn advies en uitnodiging aan de beroepsgroep is om samen verder te gaan kijken wat wel werkt. Er zijn inmiddels lichtpuntjes voor deze kinderen die de moeite waard zijn om te onderzoeken.(5)