Ethiek moet een grote(re) rol krijgen in het dagelijks handelen van iedereen die een bijdrage levert aan het sociaal domein. Ethiek stelt criteria vast om te kunnen beoordelen of een handeling goed of fout is en om de motieven en consequenties van deze handelingen te evalueren. Socrates voegt daaraan toe dat iemand die over de juiste kennis beschikt, vanzelf het juiste doet. En, zegt hij, zelfkennis is een voorwaarde voor een goed en gelukkig leven.
Multiprobleemgezinnen of multipechgezinnen
In het sociaal domein wordt regelmatig gesproken over multiprobleemgezinnen. Volgens een gangbare definitie is dat ‘een gezin dat langdurig kampt met een combinatie van sociaaleconomische en psychosociale problemen en dat problemen heeft met de hulpverlening, bijvoorbeeld omdat ze hulp afwijzen of voortijdig afbreken, of omdat ze weigeren mee te werken’.
Niet bepaald een objectieve formulering. Het legt de schuld voor het falen van de hulpverlening bij de gezinnen (zij wijzen af!) en kwalificeert ze als ‘probleemgezinnen’. Maar is er wel altijd sprake van kwade opzet? Het kan beginnen met één probleem, dat leidt tot een volgend probleem, dat weer leidt tot een volgend probleem en voor je het weet zit je als gezin in een lawine van problemen waar geen houden aan is. Ben je dan een probleem of heb je problemen? Laten we liever spreken over multipechgezinnen.
Wat gij niet wilt dat u geschiedt….
Als we nu eens niet vanuit de professional, maar vanuit de hulpvrager (het multipechgezin) kijken. Sluit uw ogen en stelt u zich voor dat u door een ongelukkige samenloop van omstandigheden ineens bijstand aan moet vragen. Na een zoekperiode van vier weken dient u een aanvraag in. De gemeente heeft dan nog acht weken om op uw aanvraag te beslissen. U krijgt – ook na een verzoek – geen voorschot, want het zou best kunnen dat u toch geen recht heeft op bijstand!
De problemen stapelen zich op: de huur is al lang niet meer betaald en uw huisbaas begint te dreigen met ontruiming. De zorgverzekering is al lang niet betaald en u heeft overal wat geld bij elkaar geschraapt om eten te kunnen kopen. Zo komt u van de spreekwoordelijke regen in de drup. Denkt u dat uw hoofd nog echt naar administratieve rompslomp staat? Natuurlijk moeten alle stukken ingeleverd worden, maar uw hoofd loopt over van ellende. U bent continue bang dat de deurwaarder op de stoep staat om uw huis leeg te halen en vergeet daardoor uw afspraak of om dat laatste papier in te leveren. Als u daardoor geen bijstand krijgt, moet u opnieuw aanvragen en weer die hele lange periode wachten op uw geld. Wat betekent dat voor de opvoeding van uw kinderen? Er is geen geld voor eten, dus ze moeten met lege trommels naar school. Vriendjes thuis uitnodigen durven ze niet meer, de schaamte is te groot. Uw hele gezin komt steeds meer in een isolement.
Zou u zich echt correct behandeld voelen? Stelt u zich nu eens voor dat iemand u even had gebeld om te vragen of u dat laatste bewijsstuk nog even kwam brengen? Hoe had het plaatje er dan uitgezien?
Juiste kennis
Om voorgaande lawine van ellende te voorkomen is het noodzakelijk dat u voldoende kennis heeft van de wet- en regelgeving en dat u voldoende inzicht heeft in de gevolgen van uw handelingen. Wees u er van bewust dat veel mensen die in de ellende zitten onvoldoende ruimte in hun hoofd hebben om weloverwogen beslissingen te nemen en aan alle eisen en verplichtingen te voldoen. Sommige mensen komen in de schulden omdat ze administratief niet zo handig zijn. Gooien we ze dan uit de schuldhulpverlening omdat ze …. administratief niet zo handig zijn? Anderen hebben al jaren uitsluitend kortdurende baantjes. Kennelijk zijn ze niet in staat om een baan langdurig te houden. Gaan we ze dan straffen omdat ze dat niet kunnen?
Dus: ethiek voor multipechgezinnen
Let wel, ik pleit er absoluut niet voor om de rechtmatigheid volledig los te laten en alles van iedereen te accepteren. Ik pleit er wel voor om bij elke besluit – en bij elke bewuste keuze om geen besluit te nemen – goed na te denken over de consequenties van uw handelen. Stel binnen uw gemeente normen op waaraan de besluiten getoetst worden, naast de toets op wet- en regelgeving. Ethiek leidt volgens Socrates tot een goed en gelukkig leven. Niet alleen voor u, maar ook voor de inwoners van uw gemeente.
Eerdere blogs van mr. Evelien Meester van Stimulansz
Wordt ons vangnet een afvoerputje
Arbeidsverplichtingen en lijstjes afvinken
De bijstand en door rood rijden
Maatwerk als willekeur is failliet sociaal domein
Vluchtelingen en tijdelijk verblijf
De toekomst van armoedebeleid: geen lamp maar licht!
Het sociaal domein en de kever van Kafka
Verdringing op de arbeidsmarkt
Bijstandsgerechtigden niet geschikt als gastheer vluchteling?
Democratie 2.0
Handhaving en zachte heelmeesters
Is een onvoorwaardelijk basisinkomen juridisch mogelijk?
Wat hebben sociale diensten met voetballers en zangers?
Werken naast de bijstand: drama of zegen?
De gemeente als oplossing en oorzaak van armoede
Balanceren tussen zorgplicht voor kwetsbare burgers en kostenbewustzijn - deel 2
Balanceren tussen zorgplicht voor kwetsbare burgers en kostenbewustzijn
Onderzoek naar vermogen in het buitenland: discriminatie of niet?
Hennepkwekerij: waar ligt de grens tussen kweken voor eigen gebruik en professioneel kweken?
Vereenvoudiging beslagvrije voet
