GGZ Friesland heeft een vernieuwende opzet ontwikkeld voor de psychiatrie die zich richt op de overgang van kind naar volwassenheid. Dit zorgt voor continuïteit in de behandeling van jongeren vanaf 15 jaar met psychiatrische problemen. Gedurende een traject krijgen de jongvolwassenen zoveel mogelijk te maken met één behandelaar. In plaats van de psychiatrische diagnose is het eerste uitgangspunt van de behandeling de problemen die jongeren ondervinden in hun functioneren. Dit zijn de belangrijkste kenmerken van het project jongvolwassenen circuit (JVC). ZN sprak met twee betrokken medewerkers van GGZ Friesland en met zorgverzekeraar De Friesland over dit project.
Als je niet beter weet, lijken de kenmerken van het project open deuren, maar niets is minder waar. De mensen waar het over gaat vallen tot hun 18e verjaardag onder de Jeugdwet, waar de gemeente verantwoordelijk voor is. Daarna gaan ze naar de psychiatrie voor volwassenen, die valt onder de Zorgverzekeringswet die door zorgverzekeraars wordt uitgevoerd. Vaak zorgt die ‘knip’ ervoor dat jongeren die al jong in behandeling zijn, opnieuw moeten beginnen zodra ze 18 jaar worden.
Ingrid Overmeer, projectleider bij GGZ Friesland, geeft een voorbeeld aan de hand van denkbeeldige patiënt Mike: “Mike is een jongen van 17,5 die thuis op de bank ligt en al een tijdje is afgehaakt bij school. Hij klaagt over lusteloosheid. Zijn ouders krijgen geen vat meer op hem. Als hij zich voorheen bij ons aanmeldde had hij een intake bij de Kinder- en Jeugdpsychiatrie, een half jaar later werd hij voor vervolg van zijn behandeling verwezen naar een stoornisspecifiek zorgprogramma binnen de volwassenen GGZ. Gebleken is dat bij een dergelijke overstap mensen vaak afhaken. Het eerste contact is super belangrijk, dat is de eerste die je in nood hebt ontmoet en daar blijf je dan graag bij. Als je dan weer afscheid moet nemen dan denken heel veel jongeren: ‘laat maar’. Want je moet dan opnieuw het besluit nemen: ga ik zorg nemen of niet? Dat speelt nu niet meer. Als hij nu naar GGZ Friesland verwezen wordt, komt en blijft hij in behandeling bij het JVC . Binnen het JVC komen behandelaren uit alle onderdelen van de organisatie samen om gezamenlijk de behandeling rondom de jongvolwassene vorm te geven. Doorverwijzen binnen specialistische zorgprogramma’s doen we niet meer. Paul Felix, adviserend geneeskundige bij zorgverzekeraar De Friesland ondersteunt deze zienswijze: “Bij het JVC streeft GGZ Friesland ernaar dat de cliënt het hele traject dezelfde behandelaar houdt, er is geen dossieroverdracht en geen nieuwe intake. Je behandelt door tot je een resultaat hebt bereikt waarbij je zegt: nu kunnen we stoppen. Dat is niet meer afhankelijk van een leeftijdsgrens maar het is een inhoudelijke grens.”
Om er voor te zorgen dat de jongvolwassenen zoveel mogelijk met één behandelaar te maken krijgen gedurende de behandeling is GGZ Friesland gestopt met het doorverwijzen naar een andere behandelaar binnen de eigen instelling. “Voorheen was de volgende situatie heel gebruikelijk: een jongere komt bij ons binnen en we stellen een diagnose, bijvoorbeeld een angststoornis. Later blijkt en dat er sprake is van nog een andere psychiatrische diagnose en wordt hij naar een ander programma verwezen. Dat willen we niet meer. We willen dat de zorg direct wordt opgepakt, en als blijkt dat er een specialisme nodig is, dan voegen we dat toe. Dus bij voorkeur geen verwijzing met verandering van behandelaar. De cliënt volgt geen verschillende zorgprogramma’s meer na elkaar, bijvoorbeeld voor angststoornissen, persoonlijkheidsproblematiek of trauma”, vertelt Tom van der Schoot, directeur behandelzaken bij GGZ Friesland. Zijn collega Ingrid Overmeer voegt daar aan toe dat behandelingen op de ‘oude’ manier veel te lang duren terwijl jongeren juist moeten blijven aanhaken bij hun leeftijdsgenoten en “op deze manier haal je ze uit het gewone leven.”
Adolescentie is een belangrijke ontwikkelingsfase. In deze fase wordt het duidelijk of het ons lukt om door te ontwikkelen tot een zelfredzame, sociaal-maatschappelijk aangehaakte volwassene. Psychiatrische problematiek ontstaat voor 75 % in deze levensfase en kan hierop een enorm verstorend, remmend effect hebben. Hoe langer de stilstand, hoe groter de achterstand en hoe slechter de prognose voor de latere zelfredzaamheid. Het is dus een kwestie van er snel bij zijn, zorgen dat je goed aanhaakt bij de jongere en hem tastbaar helpt op terreinen waar hij in vastloopt. Overmeer illustreert aan de hand van de situatie van Mike, die thuis op de bank steeds meer geïsoleerd raakt, hoe dit werkt binnen het jongvolwassenen circuit: “We proberen na aanmelding snel contact te maken. Mike moet zich gezien en gehoord voelen en niet op een wachtlijst raken. We gaan met Mike en een door hem gekozen belangrijke ander in op zijn hulpvraag en proberen er samen met hem achter te komen hoe hij thuis op de bank terecht is gekomen. Waar liep hij in vast? Wat droeg hier aan bij? Welke klachten heeft hij gekregen? Wat moet hij leren of weer gaan doen om opnieuw aansluiting te vinden bij school, zijn vrienden, zijn ouders? Wat heeft hij hierin van ons nodig? Wat hebben zijn belangrijke anderen nodig? We hebben dus niet alleen therapie voor zijn klachten, maar gaan ook met hem praktisch aan de slag om weer in zijn kracht te komen. Een medewerker van de instelling bezoekt soms samen met de jongere de school om daar bijvoorbeeld te praten met de mentor. Om dingen uit te leggen, zodat de mentor beter kan omgaan met Mike. Stel dat iemand faalangst of schoolangst heeft, dan kun je kijken: wat heb je nodig om weer naar school te gaan? Dat kan therapie bij de psycholoog zijn, maar je moet dat ook oefenen op school”, aldus Overmeer. “Heel veel scholen zijn bij uitval van leerlingen in dit soort situaties geneigd om te zeggen: doe maar rustig aan en meld je als het weer gaat. Wij denken andersom, namelijk ongeacht waar je last van hebt, dat je wél moet blijven aanhaken. Het is heel veel uitleggen aan de school hoe ze hier mee kunnen omgaan. En toelichten: wat werkt wel en wat werkt niet?”
Voor het uitvoeren van het JVC heeft GGZ Friesland, zoals bij alle zorg, geld nodig. Zorgverzekeraar De Friesland zorgt voor de bekostiging vanaf het moment dat een cliënt 18 jaar wordt en onder de zorgverzekering valt. Paul Felix van De Friesland: “Dit is een beweging die vanuit GGZ Friesland zelf is gekomen en die wij ondersteunen door middel van de mogelijkheden bij onze manier waarop we zorg inkopen. Het is van belang dat je als partijen een gezamenlijk doel hebt en dat is de cliënten in de regio zo goed mogelijk bedienen. Het is een gedeelde verantwoordelijkheid waarbij je elkaar moet vertrouwen.”
Tom van der Schoot van GGZ Friesland licht toe hoe de contacten met de gemeenten in Friesland zijn. “Inhoudelijk zijn er contacten met gemeenten via het Sociaal Domein Fryslân, dat is het inkooporgaan van de gemeenten voor zorg bij onder anderen onze instelling. Het Sociaal Domein Fryslân ziet met grote belangstelling uit naar de verdere ontwikkeling van dit circuit. Ze delen met ons bepaalde pijlers van het project, namelijk de ontschotting, samenwerking met andere maatschappelijke organisaties en het zorgen dat we proberen om de behandeling zoveel mogelijk te beperken. Maar ze hebben soms iets te weinig aandacht voor het feit dat er in bepaalde gevallen wel heel specialistische behandeld móet worden en dat hulp via het sociaal domein zoals school of werk samen met onze ondersteuning niet altijd toereikend is. Wij zijn het deels met ze eens dat je jongeren niet moet opzadelen met alléén specialistische zorg, omdat je ze zoveel mogelijk in de samenleving wilt houden en dat je zo min mogelijk de nadruk moet leggen op wat fout gaat. Ook in dit jongvolwassenen circuit gaan we daar in mee, omdat we moeten voorkomen dat het ernstige psychiatrische patiënten worden die afhankelijk blijven van zorg. Maar we moeten wel op tijd de problemen zien, zodat als er niet op tijd iets specialistisch in gebeurt, het te laat wordt.”
Zorgverzekeraars vinden dat integrale zorg voor adolescenten met psychische kwetsbaarheid beter kan. Het verhaal van GGZ Friesland is illustratief voor hoe zorgverzekeraars de zorg voor deze groep willen verbeteren en wat zij daarbij nodig hebben van gemeenten, professionals en aanbieders.
Bekijk hier de position paper 'verbeteren integrale zorg voor adolescenten met psychische kwetsbaarheid'
