In Noorwegen zijn sinds 2002 jaarlijks zo’n 350 jongeren actief in de ‘Veranderingsfabriek’ (Forandringsfabrikken). (1) Ze beantwoorden vragen van overheden en adviseren hoe het beter kan in het onderwijs, de jeugdzorg, jeugd GGZ, jeugdbescherming, en bij politie en justitie. De reden is dat er vaak over kinderen gepraat wordt. Ze worden door het systeem geschoven, waardoor ze volwassenen in het systeem vaak niet meer vertrouwen. Het uitgangspunt van de Veranderingsfabriek is dat kinderen expert zijn over hun eigen ervaringen en er altijd een reden is voor hun gedrag. Een inspirerend verhaal over de grens.
De kinderen die actief zijn in de veranderingsfabriek noemen zichzelf ‘Pro’s’ (professionals uit het systeem). De Pro’s worden gecoacht door oudere Pro’s. Ze bevragen andere kinderen over hun ervaringen en vormen zo een intermediair tussen kind en samenleving. Ze geven gevraagd en ongevraagd advies en hebben een eigen kenniscentrum opgezet. Ook Noorwegen kent eigen kinderombudsvrouwen en -mannen, maar die laten kinderen niet zelf onderzoek doen. Dat doen meestal volwassenen.
Voorbeelden van onderzoeksvragen zijn: waarom wil je niet naar school? Wat is er met je gebeurd in de jeugdbescherming? Waar wil je naar toe in de toekomst?
Ingewikkelde onderwerpen, zoals drugsgebruik, geweld en seksueel misbruik, worden niet geschuwd. De Pro’s creëren een veilig omgeving om te praten, soms onder het genot van een pizza. Ze gebruiken concrete vragen die ertoe doen voor jongeren en bouwen zo een vertrouwensband op.
Met de uitkomsten en adviezen maken ze het schoolsysteem minder competitief, geven ze getraumatiseerde kinderen (vaak de ‘stille’ kinderen-self-silencing) een stem en veranderen ze zelfs wetten, bijvoorbeeld de ‘Child Welfare Law ’ uit 2018. De Pro’s hebben aan doelstelling van de wet de wet de zin: ‘they will be met (door het systeem-pvdh) safe, with love and understanding ’. Ook de nieuwe Child Welfare Wet van 2023 hebben ze aangevuld met: ‘The child’s opinion is a key factor in the assessment of the child best interests’ (paragraaf 1-3), en in paragraaf 1-4 mag het kind een eigen vertrouwenspersoon kiezen, iets wat CDA-kamerlid Rene Peters vorig jaar ook al voorstelde. (2)
Naast een Veranderingsfabriek voor jongeren zouden we ook een Veranderingsfabriek voor ouders kunnen opzetten. Ook zij hebben vaak moeite om hun stem te laten horen en worden niet altijd serieus genomen. Soms worden zij zelfs gezien als de aanstichters van de problemen. Ook daar kan het vertrouwen in het hulpverleningssysteem wel een zetje krijgen.
Problemen in onderwijs, de jeugdzorg, jeugd-ggz en jeugdbescherming zijn vaak ‘nare’ (wicked) problemen, waar we niet altijd een antwoord op hebben. Dat laten de Ronde Tafel hoorzittingen van de vaste Kamercommissie van VWS op 14 oktober 2021 en 7 februari jl. maar al te goed zien. Dat kunnen we systematischer organiseren door beter te luisteren zonder te oordelen. Het volgen van het Noorse voorbeeld is daarin een stap in de juiste richting.
https://forandringsfabrikken.no/en/om-forandringsfabrikken-2/
https://www.cda.nl/rene-peters/nieuws/cda-kwetsbare-kinderen-hebben-recht-op-zelfgekozen-mentor
