In januari 2024 waren er nog altijd 1.500 kinderen zonder vaste jeugdbeschermer. Dit terwijl er minder maatregelen door de rechter zijn opgelegd en er meer nieuwe medewerkers zijn gekomen bij de gecertificeerde instellingen (GI’s) tussen mei 2023 en januari 2024. Uit de monitoringscijfers 2023 van de GI’s blijkt dat het slechts vier van de dertien instellingen lukt om zonder wacht- of doorstroomlijst te werken. De inspecties vinden het zorgelijk dat er zeven instellingen zijn waar structureel meer dan honderd kinderen op de wacht- of doorstroomlijst staan. Het beeld van de problemen bij de GI’s en het stelsel blijft zeer zorgelijk en biedt weinig hoop.
Dat schrijft de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) in afstemming met de Inspectie Justitie en Veiligheid (IJenV) in de eerste editie van 2024 van ‘Signalen jeugdbeschermingsketen’.
De inspecties vinden dat het werken volgens het ‘Handelingsperspectief en veldnorm bij onderbezetting Gecertificeerde Instellingen (GI’s)’ niet toereikend. De inspecties maken zich zorgen over het effect van deze werkwijze voor kinderen en hun gezinnen. Kinderen met een jeugdbeschermingsmaatregel staan namelijk op een wacht- of doorstroomlijst. Dit is volgens de Jeugdwet niet toegestaan. Want dat betekent dat ze geen vaste jeugdbeschermer hebben, waardoor de GI niet kan bieden wat het kind nodig heeft. Onlangs hebben de GI’s aangegeven te blijven werken met (een variant op) het handelingsperspectief.
Vanaf najaar 2022 handhaven de inspecties niet op overtreding van de Jeugdwet bij instellingen als de oorzaak van het niet naleven van wet- en regelgeving in stelselproblematiek ligt. Wel blijven zij de ontwikkelingen in het jeugdbeschermingsveld signaleren. Via onder andere de signalen Jeugdbeschermingsketen vragen de inspecties aandacht voor de effecten en de ernstige situatie voor kinderen en gezinnen van de crisis in de jeugdbeschermingsketen. De inspecties maken zich zorgen over de ontwikkelingen in de werkwijze van de GI’s. De inspecties gaan hun toezichtstrategie zo inrichten dat er (meer) zicht komt op de effecten van wacht- en doorstroomlijsten op kinderen en gezinnen.
In 2024 ontvingen de inspecties een nieuwe evaluatie van de jeugdbeschermingsorganisaties (GI’s) over het werken met het handelingsperspectief. Hieruit blijkt dat niet overal het handelingsperspectief op dezelfde manier wordt ingezet. De GI’s werken niet eenduidig en transparant. Hierdoor krijgen kinderen en gezinnen niet overal de bescherming die door de rechter is opgelegd en is er rechtsongelijkheid in verschillende regio’s.
Uit de evaluatie blijkt onvoldoende wat de effecten van deze wacht- en doorstroomlijsten zijn voor kinderen en gezinnen. De inspecties vinden het belangrijk dat de GI’s hier transparant over zijn. Gemeenten en ministeries moeten over alle informatie beschikken zodat ze kunnen besluiten over het wel of niet voortzetten van een werkwijze waarmee de GI’s de wet structureel overtreden.
De inspecties zien als negatieve gevolgen van de wachtlijsten en doorstroomlijsten. Dit blijkt via calamiteiten- en incidentenonderzoek, signalen van burgers, inspectiebezoeken en gesprekken met bestuurders en professionals. Jeugdbeschermers zijn betrokken en proberen zich staande te houden onder de huidige omstandigheden. Maar ze kunnen niet voorkomen dat er onacceptabele risico’s bestaan voor de kinderen of dat de situatie van een kind verslechtert gedurende het wachten.
De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd sprak met zeventig verwijzers van jongeren uit de JeugdzorgPlus, voor het merendeel waren dit jeugdbeschermers. De inspectie is positief dat verwijzers vaak langere tijd zeer betrokken zijn voorafgaand aan de plaatsing. Maar de inspectie ziet ook dat jeugdbeschermers gedurende de plaatsing niet altijd de gewenste tijd en aandacht geven aan de jongere vanwege werkdruk en/of reisafstand naar de JeugdzorgPlus-locatie. Sommige jongeren in de JeugdzorgPlus hebben geen vaste jeugdbeschermer, terwijl belangrijke beslissingen moeten worden genomen in hun leven. De problematiek van kinderen verergert doordat passende hulp ontbreekt. De verwijzers gaven allen aan dat passende alternatieve of vervolghulp ontbreekt voor kinderen in de JeugdzorgPlus.
De inspecties publiceren vanaf 2023 de nieuwsbrief Signalen Jeugdbeschermingsketen. In deze publicaties staat wat de inspecties ophalen bij de organisaties, professionals en kinderen en gezinnen in de jeugdzorg. De signalen geven informatie over de problemen in de jeugdbescherming en de gevolgen voor kinderen en hun ouders die passende bescherming en hulp nodig hebben.
Ondanks de inzet van de jeugdbeschermers, betrokken professionals en het toezicht van de inspecties is de situatie in de jeugdbeschermingsketen onverminderd slecht. De oorzaken van de crisis in de jeugdbeschermingsketen zijn nog steeds niet aangepakt. De inspecties hebben in een signaalbrief (2022) minister Weerwind (JenV) en staatssecretaris van Ooijen (VWS) aangesproken op hun verantwoordelijkheid voor het stelsel en de tijdige inzet van jeugdhulp voor kinderen met een maatregel.
