Wie 25 jaar decentralisatiebeleid in Nederland wil typeren, komt uit bij het prachtige liedje van drs. P “Heen en Weer” over een veerboot met als openingszin: “We zijn hier aan de oever van een machtige rivier. De andere oever is daarginds, en deze hier is hier.”
Laten we beginnen met een opsomming van decentralisaties en vervolgens weer het re-centraliseren. De bewegingen van de veerboot dus. Nadat in 1994 de gemeenten de verantwoordelijkheid voor de Wet Voorzieningen Gehandicapten (Wvg) hadden overgenomen, werd eind 1995 door de rijksoverheid in één pennenstreek de mogelijkheid voor gemeenten om eigen bijdragen te heffen fors beperkt. Ook bij de decentralisatie van het openbaar vervoer (OV) zien we veel bewegingen. In 1998 is het stads- en streekvervoer gedecentraliseerd naar provincies, kaderwetgebieden en sommige gemeenten. Vervolgens is er een discussie geweest over het aantal vervoersautoriteiten. Na de decentralisatie in 1998 waren dit er 35. Op 1 januari 2004 werd de bevoegdheid van zestien zogenoemde VOC-gemeenten overgeheveld naar provincies. Het aantal vervoersautoriteiten werd daarmee gelijkgesteld aan 12 provincies en de 7 kaderwetgebieden. Als gevolg van de afschaffing van de kaderwetgebieden op 1 januari 2015 jl. zijn de OV-taken en de daarbij behorende financiële middelen van de stadsregio’s Eindhoven, Arnhem-Nijmegen, Twente en Utrecht ondergebracht bij de desbetreffende provincies. Wie de wet goed leest ziet echter dat voor twee gemeenschappelijk regelingen in de Randstad (de Metropoolregio Rotterdam-Den Haag) en de GR Stadsregio Amsterdam (inclusief de provincie Flevoland en de gemeenten Almere en Lelystad) een uitzondering wordt gemaakt. Ook bij de decentralisatie van schoolgebouwen, in gang gezet eind vorige eeuw, zien we een terugtrekkende beweging. Na veel vijven en zessen werd in 2015 circa 250 miljoen euro overgeheveld van gemeenten naar het rijk, omdat gemeenten dit geld niet zouden hebben uitgegeven aan schoolgebouwen. Diegene die thuis zijn in langjarige investeringen weten dat een dergelijk bewijs daarvoor eenvoudigweg niet te leveren is.
Zoals de Raad van State constateerde eind 2016 in een beschouwing over interbestuurlijke verhoudingen, leidt een dergelijk beleid tot “onvoorspelbaarheid en instabiliteit”. Naar aanleiding van de decentralisatie in het sociale domein in 2015 waaronder de jeugdzorg vraagt zij in dit rapport dan ook om heldere bestuurlijke verhoudingen en rust. In een voor de Raad van State zeldzaam scherp betoog, roept zij het Rijk en de Tweede Kamer op om terughoudend te zijn met nieuwe wijzigingen. “De praktijk moet de komende jaren de ruimte krijgen om de doelstellingen van de decentralisaties te verwezenlijken”.
De staatsraden die dit rapport schreven moeten van hun stoel zijn gevallen toen zij kennisnamen van het recente voornemen van Minister de Jonge om wederom in één pennenstreek een belangrijk deel van de decentralisatie van de jeugdzorg terug te draaien. Op basis van een kritisch rapport van de inspectie met de bevinding dat de jeugdzorg in enkele gemeenten niet op orde is wordt door deze minister meteen gegrepen naar het paardenmiddel, namelijk een stelselwijziging. Hij gaat daarbij aan het feit voorbij dat heel veel gemeenten het gewoon goed doen en het ontgaat mij waarom deze andere gemeenten niet afzonderlijk aangesproken worden.
“De boot is vol! Ik zeg: "De boot is vol!" Stap niet in de boot, hij is vol! Blijf aan de wal, meneer (de Jonge), u ziet toch dat de boot vol is!” Het kabinet zou er goed aan doen om ook de laatste zinnen van het liedje te lezen, want daar komt de clou. Dolgedraaid door 25 jaar decentralisatiebeleid gaat de veerboot ten onder. Een nieuwe stelselwijziging gaat geen kind helpen. Beter is aan de oever te blijven en de decentralisatie van de jeugdzorg gewoon eerst een kans te geven. Of wil minister de Jonge net als in de schipper in “Heen en Weer” roemloos ten onder gaan? Fraaier dan drs. P. kan ik het niet formuleren.
