Gemeenten waarschuwen dat grote maatschappelijke opgaven vastlopen door onvoorspelbaar beleid, tijdelijke financiering en tegenstrijdige regels vanuit het rijk. De uitvoering en het vertrouwen van inwoners in de overheid als geheel komen daardoor in de knel, zo blijkt uit de Stand van de Uitvoering 2025.
‘Gemeenten boksen het telkens weer voor elkaar, maar we kunnen niet blijven dweilen terwijl de kraan openstaat,’ zegt Roel Wever, voorzitter van het College voor Dienstverleningszaken van de VNG. Roel Wever reikte het rapport vandaag uit aan Eerste Kamerlid Mary Fiers.
Volgens het rapport grijpen grote opgaven steeds sterker in elkaar. Woningbouw ligt stil door stikstofbeperkingen én een overvol stroomnet, waardoor jongeren langer thuis blijven wonen en de uitstroom uit opvangvoorzieningen vastloopt. Tegelijkertijd stokt de energietransitie doordat regels en subsidies voortdurend veranderen. ‘Mensen willen verduurzamen, maar weten niet meer waar ze aan toe zijn,’ aldus Wever.
Ook de opvang van asielzoekers komt onder druk te staan, omdat gemeenten lokale taken uitvoeren binnen landelijke wetgeving die politiek ter discussie staat. In de jeugdzorg houden gemeenten de dienstverlening overeind, terwijl landelijk de discussie over toekomstige taken nog volop wordt gevoerd.
Gemeenten laten dagelijks zien wat nabijheid van bestuur betekent: inwoners met schulden die snel hulp krijgen, ondernemers die ondanks netcongestie tóch kunnen uitbreiden, jongeren die met begeleiding hun opleiding afronden. Maar die inzet staat onder druk.
‘Achter de schermen werken professionals met grillig beleid, botsende regels en tijdelijk geld,’ zegt Wever. ‘Dan wordt zelfs de beste uitvoering kwetsbaar.’ Het rapport laat zien dat structurele verbetering mogelijk is, mits rijk en gemeenten duidelijker samenwerken en het beleid voorspelbaarder wordt. Dat is essentieel voor een betrouwbare overheid.
Het rapport wijst 6 voorwaarden aan die noodzakelijk zijn om de overheid weer betrouwbaar te laten functioneren: duidelijke keuzes, structureel beleid, uitvoerbare regels, stabiele financiering, goede samenwerking en gegevensuitwisseling, en investeren in vakmanschap.
‘Zolang regels blijven veranderen en geld steeds opnieuw moet worden bevochten, kunnen we onze beloftes niet waarmaken,’ zegt Wever. ‘Daarmee komt het vertrouwen van inwoners in de overheid in gevaar.’
Gemeenten laten dagelijks zien dat het anders kan: dichtbij, met kennis van de leefwereld en met hart voor inwoners. Wat zij nodig hebben, is een rijk dat hun inzet ondersteunt met stabiliteit, duidelijke kaders en vertrouwen in lokaal vakmanschap.
‘Het is niet 5 voor 12, het is 1 over 12,’ zegt Wever. ‘Gemeenten staan klaar, maar we kunnen het niet alleen. Herstel van vertrouwen begint met betrouwbaarheid in de uitvoering. Geef ons de ruimte en de randvoorwaarden om te doen waar we goed in zijn: mensen helpen, problemen oplossen en bouwen aan vertrouwen. Dat lukt alleen als we naast elkaar staan en doen wat we beloven.’
