Huisartsen en praktijkondersteuners (POH’s) spelen een cruciale rol in het ondersteunen van patiënten met psychosociale klachten. Vaak spelen onderliggende sociaal-maatschappelijke problemen hierbij een rol. Denk daarbij aan eenzaamheid, schulden, werkloosheid of zingevingsvraagstukken. Een puur medische aanpak is niet voldoende om deze patiënten te helpen. Om beter aan te sluiten bij de unieke situatie van elke patiënt, is het voeren van ‘het brede gesprek’ van groot belang.
Het Trimbos-instituut en samenwerkingspartners onderzochten drie gespreksmodellen voor deze brede gespreksvoering. De onderzoekers concluderen dat persoonsgerichte zorg veelbelovende resultaten biedt, maar dat er nog uitdagingen zijn bij de uitvoering in de praktijk.
Het brede gesprek is een gespreksvorm waarbij huisartsen en POH’s niet alleen kijken naar klachten en symptomen van een patiënt, maar naar de gehele context, oftewel ook naar diens leefomstandigheden. De focus gaat van ‘Wat gaat er niet goed?’ naar ‘Wat kan er wél?’. Daardoor verschuift de aandacht naar eigen regie, veerkracht en zingeving van de patiënt. De patiënt besluit samen met de arts wat een goede vervolgstap is om de klacht op te lossen. Dat kan bijvoorbeeld een doorverwijzing naar het sociaal domein zijn, een (vervolg)gesprek in de huisartsenpraktijk, of dat de patiënt zelf aan de slag gaat.
“Patiënten kunnen kwetsbaar zijn, hebben soms gebrek aan overzicht of schamen zich voor hun problemen. Ze komen bij de huisarts met een lichamelijke klacht, die veroorzaakt kan worden door zowel medische als niet-medische problemen. Systematische toepassing van het brede gesprek, kan inzicht bieden in welke stappen de patiënt zelf kan zetten. De huisarts leert een methode om meer zicht te krijgen op haalbare opties in het medische en niet-medische domein. Dat is zinvol en leuk!”, vertelt Richard Starmans, kaderhuisarts GGZ.
Via een literatuuronderzoek en interviews met huisartsen, POH’s, zorgprofessionals en patiënten werden drie gespreksmodellen onderzocht:
Het Spinnenweb van Positieve Gezondheid – een holistische benadering, gericht op zes dimensies van gezondheid; lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, zingeving, kwaliteit van leven, meedoen en dagelijks functioneren.
Het 4Domeinen-model – een integrale aanpak die lichamelijke, geestelijke, sociale en maatschappelijke factoren in kaart brengt.
Het KOP-model – gericht op de interactie tussen klachten, omstandigheden en persoonlijke stijl.
Uit het onderzoek blijkt dat deze modellen huisartsen en POH’s helpen om het brede gesprek te voeren. Zij ervaren de gesprekken aan de hand van de modellen als verrijkend. Ook patiënten voelen zich meer gehoord. Het breder kijken naar gezondheidsklachten is niet nieuw voor professionals. Niettemin ervaren zij uitdagingen in de praktijk, zoals het realiseren van gezamenlijke besluitvorming, het vergroten van eigenaarschap bij de patiënt, en het niet per se tot een concrete oplossing hoeven te komen. De gespreksmodellen bieden hier ondersteuning voor, op voorwaarde dat ze juist gebruikt worden.
De voordelen van de modellen voor het brede gesprek zijn duidelijk: de patiënt krijgt meer regie en de coördinatie van de zorg is beter. Toch is er nog werk aan de winkel. Ondanks dat veel professionals welwillend zijn, zetten ze de modellen in de praktijk weinig tot niet in, of slechts gedeeltelijk. Zij geven als redenen daarvoor onder meer tijdgebrek, gebrek aan kennis en praktische knelpunten in samenwerking.
“Een duurzaam ingebed breed gesprek vraagt tijd, aandacht en samenwerking,” aldus Nina Bos, onderzoeker van het Trimbos-instituut. “Maar het biedt kansen om patiënten écht te helpen en de druk op de huisartsenzorg te verlichten.”
Om het persoonsgerichte werken via het brede gesprek duurzaam in te bedden in de huisartsenzorg, doen de onderzoekers vijf aanbevelingen:
Meer aandacht in het werkveld voor de relatie tussen professional en patiënt bij het persoonsgericht werken, in het bijzonder voor de samenwerking tussen patiënt en professional en het vergroten van de eigen regie van patiënten.
Duidelijke rolverdeling tussen huisartsen, POH’s en het sociaal domein in de kanteling naar meer persoonsgerichte zorg.
Opleiding van huisartsen en POH’s: meer aandacht voor persoonsgericht werken.
Verbetering van de samenwerking tussen huisartsenzorg en sociaal domein behoeft blijvende aandacht.
Nader onderzoek naar de opbrengsten van brede gespreksvoering.
“De onderzochte gespreksmethoden worden heel verschillend ingezet door huisarts en POH. Professionals laten uiteenlopende voorkeuren zien. Het brede gesprek is een basisvaardigheid. Wel moet er nog wat water door de Rijn stromen voordat alle huisartsen en POH’s er mee werken in spreekkamer, praktijk en wijk”, vertelt Karianne Buddingh, universitair docent/ onderzoeker, Gezondheidswetenschapper, LUMC/ PHEG.
