Het IZA is halverwege. Tijd voor een Mid term review! Het Integraal Zorgakkoord (IZA) speelt een cruciale rol in het aanpakken van de toenemende kloof tussen de vraag naar en het aanbod van zorg en welzijn. Het akkoord bestaat uit tientallen afspraken tussen zorgaanbieders, zorgkantoren en regionale samenwerkingsverbanden gedurende de looptijd van het IZA. Een zogenaamde “mid term review (MTR)” helpt om te bepalen of we op koers liggen en waar extra acties nodig zijn. Significant en Pluut & Partners voerden een onderdeel van deze MTR uit. Wij keken of het IZA de ambities waar lijkt te gaan maken in het toegankelijk houden van de zorg en het beheersen van de spanning tussen zorgvraag en zorgaanbod.
Twee kernvragen stonden centraal in ons onderzoek:
Hoe gaat de kloof tussen zorgvraag en zorgaanbod (landelijk en per regio) zich ontwikkelen?
Wat is het verwachte effect van de acties in de IZA-plannen op deze kloof (landelijk en per regio)?
Geen makkelijke vragen. Want er gebeurt veel in onze Nederlandse zorg. Dus het is lastig om los van alles wat er gebeurt te bepalen wat het effect is van de set van afspraken uit het IZA. Bovendien zijn veel regio’s nog in de planningsfase of net gestart met het uitvoeren van hun plannen, waardoor de directe effecten nog niet volledig zichtbaar zijn. Daarom kozen we voor backcasting. Dat betekent dat we allereerst hebben gekeken naar waar de regio’s over vijf jaren willen te staan. Vervolgens hebben we gekeken of het aannemelijk is of ze daar met de huidige plannen gaan komen. Dit hebben we gedaan door met AI gesteunde analyse van onder meer de regiobeelden, de regioplannen, de ROAZ-beelden en de ROAZ-plannen doorgenomen.
De urgentie om de zorg te veranderen is duidelijk. We lezen het steeds weer. Er komt een grote zorgcrisis op ons af. De belangrijkste uitdaging voor de toegankelijkheid van zorg is de toenemende zorgvraag in combinatie met een afname van het aantal beschikbare zorgprofessionals. Grote tekorten en wachttijden dreigen of maken al dat mensen nu niet de zorg krijgen die ze nodig hebben. Vergrijzing speelt hierin een grote rol. Ook wij lezen die teksten dagelijks. En toch was het voor ons toch wel indrukwekkend toen we de cijfers per regio onder elkaar zetten. Er is nu al een tekort van 50.000 mensen in de zorg. De voorspelling is dat dit oploopt tot een tekort van 231.700 mensen in 2033.
Goede plannen, die soms concreter moeten. Regio’s en de ROAZ hebben hun belangrijkste knelpunten geïdentificeerd en de geplande acties sluiten meestal aan bij de knelpunten. De plannen richten zich op het verminderen van zorgvraag en zorggebruik, het efficiënter organiseren van zorg, en het waarborgen van voldoende zorgpersoneel. De omschreven acties zijn nog niet overal concreet gemaakt en de impact van de activiteiten is lang niet altijd gekwantificeerd. Soms zijn de activiteiten ook nog te algemeen of procesmatig om dit te kunnen doen. Waar effecten zijn gekwantificeerd, lijken deze bij te dragen aan het verkleinen van de kloof tussen zorgvraag en zorgaanbod. Doordat de activiteiten vanuit IZA grotendeels nog in de fase van planvorming zijn, zijn effecten van deze activiteiten nog niet zichtbaar. Daardoor kunnen we nog niet voorspellen in welke mate de IZA-maatregelen in de regio’s gaan bijdragen aan de toegankelijkheid, terwijl het IZA toch al halverwege de looptijd zit.
Een hoopvol beeld, dat past bij de fase van de transitie. Tegelijkertijd is het aannemelijk dat IZA effect gaat hebben, want de plannen sluiten aan bij de knelpunten. Het beeld uit deze MTR past bij de fase van de transitie waar de zorg nu in zit. We weten inmiddels met elkaar dat de zorg moet veranderen. In het IZA is uitgewerkt hoe deze veranderde zorg er uit moet zien. Hoe we met elkaar tot deze veranderde zorg gaan komen moeten we nog gaan uitvinden. Dat zijn de regio’s op dit moment met elkaar aan het doen, en dat is niet in een jaar gerealiseerd. Het is een proces van vallen en op staan, van elkaar leren, kopiëren wat werkt en stoppen met wat niet werkt. Plannen waarvan met op dit moment grote impact verwacht blijken in de praktijk misschien lastiger te realiseren dan gedacht. En misschien dienen zich kansen aan waar men nu nog niet aan heeft gedacht. Dit hoort allemaal bij de grote transitie opgave die voor ons ligt.
Om de beweging richting toegankelijke zorg voort te zetten, zijn enkele belangrijke stappen noodzakelijk:
Concretisering en focus: Het is essentieel om plannen verder uit te werken. In die uitwerking moeten concrete acties omschreven worden, en er moet focus worden aangebracht. Regio's zoals Zeeland en Midden Brabant hebben hier al goede voorbeelden van gegeven.
Lef om te stoppen: Het afbouwen van minder effectieve activiteiten is nodig om ruimte te maken voor nieuwe initiatieven. Hierin moet lef getoond worden door keuzes te maken die soms pijn doen, omdat er extra risico’s genomen moeten worden of omzet moet worden ingeleverd.
Sterke communicatie: veranderen moet!: Het veranderverhaal moet breed worden uitgedragen om iedereen in de zorgsector mee te krijgen. Het moet iedereen duidelijk zijn dat de verandering essentieel is om in de toekomst nog goede zorg te kunnen garanderen voor hen die het echt nodig hebben
Verbinden van mooie voorbeelden: Vergelijkbare initiatieven in verschillende regio’s moeten met elkaar verbonden worden om van elkaar te leren en de beweging te versnellen.
Landelijke randvoorwaarden: Landelijke regie is nodig om randvoorwaarden te creëren die regio’s helpen hun plannen te realiseren.
Naast het monitoren van de effecten is het belangrijk om ook de beweging zelf te volgen. Dit draagt bij aan een cyclus van leren en verbeteren, en zorgt ervoor dat er vroegtijdig kan worden bijgestuurd. Ons advies voor de monitoring van het IZA is als volgt:
Monitoring van effecten: Gebruik landelijke databronnen voor kwantitatieve duiding.
Monitoring van beweging: Gebruik regionale bronnen om inzicht te krijgen in de werkwijze en voortgang.
De toekomst van onze zorg hangt af van de gezamenlijke inspanningen en de bereidheid om te leren en aan te passen. Alleen zo kunnen we ervoor zorgen dat zorg voor iedereen toegankelijk blijft, nu en in de toekomst. Reflectieve monitoring is cruciaal om niet alleen de einddoelen maar ook de procesindicatoren te volgen. Dit helpt bij het bijsturen en verbeteren van strategieën.
Het IZA heeft al veelbelovende eerste stappen gezet. Met de juiste focus en voortdurende monitoring kunnen we blijven werken aan een toekomst waarin zorg voor iedereen toegankelijk is.
Meer weten over de MTR en ons onderzoek? (1) :
Mid-term review IZA (dejuistezorgopdejuisteplek.nl)
