Dat laagdrempelige hulp bij psychische klachten de druk op de geestelijke gezondheidszorg (ggz) kan verlichten, dreigt een onhaalbaar ideaal te worden. Dat blijkt uit onderzoek van Toezicht Sociaal Domein (TSD). TSD vraagt de bewindspersonen van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) om hier verantwoordelijkheid in te nemen.
Mensen die psychisch kwetsbaar zijn en daardoor vastlopen in het dagelijks leven vinden steun in een netwerk van mensen die hetzelfde meemaken. De hulp kan ervoor zorgen dat zij zich mentaal beter voelen. Deze vorm van laagdrempelige ondersteuning in gemeenten bestaat naast de hulp in de ggz.
De wachttijden in de ggz zijn onverminderd hoog. De hulp in gemeenten zou de druk op de ggz moeten verlagen. Maar gemeenten geven aan de groeiende vraag naar deze vormen van ondersteuning niet aan te kunnen.
TSD voerde toezichtonderzoek uit in 4 gemeenten, die allemaal voorloper zijn in het bieden van laagdrempelige ondersteuning aan psychisch kwetsbare inwoners. Het gaat bijvoorbeeld om mensen die in het verleden behandeld zijn in de ggz bij wie de klachten regelmatig terugkeren. Het kan ook gaan om mensen die niet eerder behandeld zijn, maar door een samenloop van omstandigheden vastlopen in hun dagelijkse leven.
Zij kunnen in deze gemeenten zonder verwijzing voor ondersteuning terecht bij een zelfregie- en herstelcentrum, inloophuis of bijeenkomst met ervaringsdeskundigen. De gedachte is dat deze laagdrempelige ondersteuning zwaardere zorg (ggz) kan voorkomen. Uit het onderzoek van TSD blijkt dat veel inwoners baat hebben bij de initiatieven die er zijn.
Tegelijk ziet TSD dat de druk op deze vormen van ondersteuning zorgwekkend is. De onderzochte gemeenten investeren al veel in de versterking van de lokale netwerken. Er worden steeds meer hulpvragen vanuit de ggz doorverwezen naar lokale netwerken. Maar de financiering en regelgeving op het gebied van samenwerking bewegen onvoldoende mee.
Daarnaast hebben gemeenten te maken met een krappe arbeidsmarkt, net als de zorg. Ook zijn ervaringsdeskundigen en vrijwilligers niet onuitputtelijk aanwezig. Hierdoor ontstaan er in de laagdrempelige ondersteuning nu ook wachtlijsten.
De onderzochte gemeenten geven een zorgwekkend beeld wat andere gemeenten en regio’s nog te wachten staat. Zonder ondersteuning van het Rijk kunnen deze gemeenten de groeiende vraag naar psychische ondersteuning niet opvangen.
TSD roept de bewindspersonen van VWS op voldoende middelen beschikbaar te stellen om lokale netwerken te versterken. Ook moet het makkelijker worden voor gemeenten, zorgorganisaties en lokale partijen om goed samen te werken. Anders is het risico dat psychische problemen bij inwoners alleen maar groter worden, en de druk op de ggz juist verder toeneemt.
