In de chaos gaat orde verscholen

De overdaad aan gegevens die zorgaanbieders en gemeenten met elkaar uitwisselen is geen garantie voor inzicht. Het voelt soms als zoeken naar de speld in de hooiberg. Maar wat als ik u vertel dat knappe koppen in het verleden juist verborgen wetmatigheden ontdekten in chaos, een fenomeen dat zich wonderwel in allerlei situaties voordoet? Daar kunnen wij ons voordeel mee doen. Ook in de jeugdhulp. Ik noem er een paar.

Italië, 19^e eeuw. Na een turbulente periode met veel strijd wordt dit prachtige land in 1870 eindelijk een échte eenheid. Op dat moment was de jonge Vilfredo Pareto 22 jaar. Pareto hield van Italië en stoorde zich aan de scheve sociaaleconomische verhoudingen in het land. Hij bekritiseerde dat de rijkste 20% van de bevolking 80% van de rijkdom in handen had. Daarmee stuitte hij op een inzicht dat niet alleen bleek op te gaan voor de welvaartsverdeling in Italië. Het is een vast gegeven dat een klein deel van de oorzaken verantwoordelijk is voor een groot deel van de gevolgen: de 80/20-regel of het Pareto-principe.

• In de jeugdhulp heeft het grootste deel van zorguitgaven betrekking op een klein aantal gezinnen. Niet zelden volgt het precies de 80/20-verdeling. Gaan we met deze gezinnen in gesprek dan ontdekken we dat het niet goed lukt om hen te ondersteunen op een manier die past bij hun situatie. Misschien is een volgend zorgtraject niet de oplossing en moeten we andere wegen zoeken die beter aansluiten bij de leefwereld. We zien interessante initiatieven zoals helpers die praktische hulp en structuur bieden in het leven van alledag van deze gezinnen.

Ik ben wat terughoudend om de volgende ontdekking te noemen. Dat is de ontdekking in 1881 van Simon Newcomb. Pas toen Benford een halve eeuw later de wetmatigheid herontdekte kreeg hij grotere bekendheid als de ‘wet van Benford’. Deze wet wordt onder meer gebruikt om fraude op te sporen en dat is een gevoelig thema dezer dagen. Maar omdat het zo’n fascinerende wet is noem ik hem toch.

Neem een willekeurige set aan gegevens. Het kan gaan over inwonertal van steden, de prijzen van boodschappen, de bedragen op uw belastingaangifte, het aantal gedeclareerde kilometers enzovoort. Neem nu van alle getallen het begincijfer (1, 2, … 9), tel het aantal keer dat elk cijfer voorkomt en u zult zien dat er een vaste verdeling is. Misschien verwacht u, zoals ik deed, dat elk getal even vaak voorkomt, maar het tegendeel is het geval. De verdeling is als volgt:

Wat kunnen we ermee? Zet bijvoorbeeld eens gedeclareerde bedragen voor de jeugdhulp op een rij, ervan uitgaande dat dit elk willekeurig bedrag kan zijn en kijk of de wet van Benford van toepassing is. Misschien ziet u dan iets dergelijks (en dit is geen fictief voorbeeld):

Niet alleen zien we dat de wet inderdaad grotendeels opgaat, maar ook dat de 8 als begincijfer opvallend voorkomt. Dit kan een aanknopingspunt zijn om nader te kijken naar de inzet van zorg en declaraties.

Ten slotte een laatste patroon dat ik u niet wil onthouden: de duur van kinderen in de jeugdhulp. Wellicht is er ook een geleerde die daar een wet in heeft ontdekt, maar die geleerde heb ik nog niet ontdekt. In uw eigen gemeente zult u een vaste afbouw ontdekken van kinderen die uitstromen na het 1^e jaar, 2^e jaar etc. Onze tool zorgpaden brengt dat haarfijn in beeld en legt zelfs het verband met duur en kosten van opeenvolgende trajecten. Een inzicht dat je bijvoorbeeld kunt gebruiken om focus te geven aan de inzet van je toegangsmedewerkers: bij welk traject valt de meeste inhoudelijke en financiële ‘winst’ te behalen door extra scherp te zijn op de passendheid van de zorg en eventuele alternatieven?

Dit zijn enkele voorbeelden van verborgen wetmatigheden in de databrei van de jeugdhulp. Zeker niet bedoeld als cijferfetisjisme, maar als hulpmiddelen om inzicht te krijgen. Dat geeft aanknopingspunten om het gesprek te voeren over de kwaliteit van de hulp. En dat is waar het om gaat. Uitgavenbeheersing is het gevolg van betere hulp. Ik denk dat we ook daarvan de wetmatigheid kunnen aantonen