De Nederlandse Arbeidsinspectie heeft in 2020 en 2021 onderzoek gedaan naar dienstverlening op inkomensondersteuning en re-integratie. Veel gaat goed, maar niet alles, zo staat in de rapportage die vorige week naar buiten is gebracht. In een bestuurlijke reactie wijst Divosa erop dat gemeenten vaak aanlopen tegen gebrek aan tijd en ruimte.
Volgens Divosa hebben gemeenten de afgelopen jaren steeds meer op hun bord gekregen, en dat in een periode waarin de ene crisis de ander snel opvolgt. Daar komt bij dat er sprake is van arbeidskrapte, waardoor gemeenten meer moeten doen met minder mensen. Intussen is de complexiteit van het sociaal domein alleen maar groter geworden.
Divosa onderschrijft het belang van maatwerk aan inwoners met meervoudige problemen, maar dan moet de uitvoering ook echt in staat zijn om haar werk te kunnen doen. Dat betekent onder meer dat er structureel meer begeleidingsmiddelen nodig zijn. Bureau Berenschot heeft becijferd dat alleen al voor de Participatiewet anderhalf miljard extra nodig is.
Het rapport Spiegel Bestaanszekerheid 2022 bevat de weergave van de onderzoeksactiviteiten die de Nederlandse Arbeidsinspectie in 2021 heeft uitgevoerd op het gebied van re-integratie en inkomensondersteuning. De inspectie onderstreept het belang van adequate ondersteuning, omdat inwoners daar zelf beter van worden en de samenleving als geheel ook.
Volgens de inspectie kregen in 2021 5 miljoen mensen op een of andere manier inkomensondersteuning of hulp bij re-integratie. De inspectie heeft becijferd dat daarmee een derde van alle overheidsuitgaven zijn gemoeid.
Het goede nieuws is dat veel mensen door inkomensondersteuning in hun bestaanszekerheid kunnen voorzien. Maar soms lukt dat niet, bijvoorbeeld omdat het doen van een aanvraag te ingewikkeld is. Veel mensen haken af omdat gemeenten teveel uitgaan van zelfredzaamheid. Een ander probleem is dat de mogelijkheden voor inkomensondersteuning niet altijd bekend zijn bij de inwoners die er recht op hebben.
Het rapport gaat ook over de vraag hoe doeltreffend de ondersteuning bij re-integratie verloopt. Hier kan het in een derde van de gevallen beter, onder meer doordat de samenwerking binnen de arbeidsmarktregio’s niet goed genoeg verloopt. Ook ontbreekt het soms aan zicht op wat iemand kan.
Inwoners op hun beurt durven de stap naar werk soms niet te nemen omdat ze bang zijn er financieel op achteruit te gaan, weer anderen zijn niet in staat om te werken, bijvoorbeeld door een arbeidsbeperking. En wie wel de stap zet, krijgt niet altijd de hulp die hij nodig heeft, bijvoorbeeld door gebrek aan tijd of doordat de regels onvoldoende ruimte bieden. Veel mensen die tot de doelgroep van de Participatiewet behoren kampen met hun gezondheid, waardoor ze op korte termijn niet aan het werk kunnen.
