Intrekken Spreidingswet onwenselijk en onlogisch

Dat schrijft de VNG in haar reactie op de contourennota over de intrekking van de Spreidingswet van minister Faber.

Evenwichtige verdeling cruciaal

Door de evenwichtige spreiding van opvangplekken over het land en zeker als we inzetten op kleinschalige opvang, wordt overbelasting in specifieke regio’s voorkomen en draagt het bij aan het draagvlak onder inwoners. Daarnaast zorgt een gespreide opvang ervoor dat gemeenten de begeleiding en integratie van asielzoekers beter kunnen faciliteren. Dit komt zowel de samenleving als de asielzoekers zelf ten goede. De afgelopen jaren was sprake van een zogenoemd ‘jojo-beleid’. Hierdoor moesten gemeenten continu ad-hocmaatregelen treffen, wat leidde tot dure en tijdelijke (nood)opvang, zoals op boten en in hotels. Zulke noodoplossingen roepen vaak weerstand op bij omwonenden en brengen onnodig hoge kosten met zich mee. Een stabiel wettelijk kader, zoals de spreidingswet, kan deze ongewenste situatie voorkomen. Gemeenten hebben zich de afgelopen jaren consequent uitgesproken tegen de intrekking van deze wet, onder meer tijdens de ALV in juni 2024 en de ALV in november 2024.

Asielketen nog niet op orde

Daarnaast is de asielketen nog altijd niet op orde: er zijn te weinig opvangplekken, de doorstroom van statushouders stagneert en de verschillende ketenpartners werken onder hoge druk. Zolang deze knelpunten niet zijn opgelost, vinden gemeenten het onwenselijk om de spreidingswet – het fundament voor gemeentelijke inzet en een samenhangende keten van opvang tot integratie – los te laten. Eerst moet er voldoende capaciteit zijn én moeten statushouders sneller kunnen doorstromen naar reguliere huisvesting.

Tijdelijk lagere instroom, structurele behoefte blijft

Hoewel de instroom van asielzoekers in Europa momenteel lager is dan in voorgaande jaren, blijft structurele opvangcapaciteit noodzakelijk. De ramingen van het ministerie zelf laten bovendien zien dat er juist meer opvangplekken nodig zijn. Bovendien verwachten experts dit jaar een stijging van het aantal nareizigers, wat de druk op de beschikbare opvangplekken verder kan vergroten. Dat het ministerie juist nu van plan is de spreidingswet in te trekken, is in de ogen van gemeenten onlogisch.

Oproep tot uitvoeringstoets en compensatie

Veel gemeenten werken er hard aan om vóór 1 juli de benodigde opvangplekken mogelijk te maken. Deze voorbereidingen vragen tijd, geld en energie. Ook daarom doet de VNG een dringende oproep aan de minister om de spreidingswet in stand te houden. Mocht het kabinet toch onverhoopt besluiten tot intrekking, dan verzoekt de VNG om:

• Een tijdige uitvoeringstoets op de gevolgen voor gemeenten
• Financiële compensatie voor alle verplichtingen en investeringen die gemeenten al zijn aangegaan voor het realiseren van opvangplekken
• Heldere communicatie over de toekomst van het asielbeleid, zodat gemeenten niet opnieuw worden geconfronteerd met onduidelijkheid en onverwachte wendingen