Structurele knelpunten binnen de socialezekerheidswetten – zoals de Participatiewet en de Toeslagenwet – leiden tot hardvochtige effecten bij inwoners. Dat concluderen Panteia, Muzus, VU Amsterdam en Hogeschool Utrecht in een onderzoek in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
Directe en open communicatie tussen uitvoering, beleid en politiek is volgens de onderzoekers noodzakelijk om hardvochtige effecten te voorkomen. In het onderzoek worden drie clusters knelpunten onderscheiden “die vaak niet ‘eenvoudig’ met maatwerk opgelost kunnen worden”.
Toegang en hoogte uitkeringen: wet- en regelgeving is complex voor uitvoerders en burgers.
Verplichtingen en sanctionering: onrealistisch mensbeeld, strenge wet- en regelgeving met beperkte afwijkingsmogelijkheden die onvoldoende worden benut.
Samenloop (conflicterende) wet- en regelgeving: onvoorziene situatie en gebrekkige (keten)samenwerking.
De onderzoekers roepen op tot meer bewustzijn van de verwevenheid tussen (totstandkoming van) wet- en regelgeving, de sturingsrelatie en de uitvoering om hardvochtige effecten terug te dringen en te voorkomen.
Ook is een doelgerichte “feedbackloop” op alle niveaus noodzakelijk, stellen de onderzoekers. “Directe en open communicatie tussen uitvoering, beleid en politiek is een noodzakelijke voorwaarde om wederzijds begrip en samenwerking te verbeteren”.
Divosa-leden, gemeentelijke directeuren in het sociaal domein, zit het al langer dwars dat socialezekerheidswetten (onbedoeld) niet doen waar ze voor gemaakt zijn en daarnaast hardvochtig kunnen uitpakken. We zien gelukkig dat gemeenten steeds meer kijken naar individuele omstandigheden van inwoners als wetten en regels anders of zelfs tegengesteld uitpakken dan de bedoeling was. Maatwerk is echter geen oplossing voor alles. Uiteindelijk moet wet-en regelgeving doen wat deze beoogt.
Minister Carola Schouten van Armoede kondigde onlangs aan om de bijstand te versoepelen gelet op de soms onbedoelde hardvochtige effecten. De voorstellen die er nu liggen zijn een goede stap vooruit, maar tevens ook niet meer dan een reparatie op iets wat de wet zou moeten doen. Divosa is blij dat de minister onderkent dat de huidige Participatiewet niet doet wat hij zou moeten doen – een vangnet bieden voor mensen die zelf niet kunnen voorzien in hun levensonderhoud en ondersteunend zijn in de stap naar participatie en werk. Hier voeren wij actief lobby op samen met de VNG en andere partijen.
