Om bij te dragen aan de aanpak van wachttijden in de ggz, is ZonMw in 2022 met het programma ‘Versnellers binnen de ggz’ gestart. Een versneller is iemand die helpt met het opzetten of versterken van de samenwerking tussen partijen in een regio bij de wachttijdenaanpak. Zo’n 20 regio’s doen mee. Gelijktijdig en als onderdeel van het programma, voeren Trimbos en het Nivel in samenwerking met InBegrepen en MIND gelijktijdig een evaluatie- en begeleidingstraject uit. Het doel is om te achterhalen wat de (mogelijk) werkzame elementen zijn in de Versnellers-aanpakken. De resultaten van de evaluatie worden na de zomer van 2025 verwacht. Onlangs verscheen het tussenrapport, waarmee de aanpakken in de regio in kaart worden gebracht.
“Jasper Nuijen, senior onderzoeker Trimbos-instituut: “Het valt op dat de Versnellers-aanpakken ambitieuze doelen hebben in verhouding tot hun bescheiden scope en opzet. Daarbij wordt uitgegaan van aannames die nog beter kunnen worden onderbouwd door verder onderzoek.”
Via een literatuurstudie, de ontwikkeling van een overkoepelende verandertheorie en gesprekken en bijeenkomsten met versnellers en andere betrokkenen uit de regio’s, kregen de onderzoekers zicht op:
de doelen die de 20 regio’s met hun Versnellers-aanpakken willen bereiken;
wat de regio’s doen om deze doelen te bereiken; en
de onderliggende aannames over de werking van de aanpak.
De focus in de Versnellers-aanpakken ligt op het verbeteren van de regionale samenwerking tussen verschillende domeinen, zoals ggz, huisartsenzorg en sociaal domein, ‘aan de voorkant’ van de ggz, ofwel bij de instroom. Dit om zo hulpvragers snel passende zorg of ondersteuning te kunnen bieden, binnen of buiten de ggz. Daarmee volgen de regio’s landelijk beleid, dat de laatste jaren is ingezet met als doel om de wachttijden in de ggz te verminderen. Deze scope van de Versnellers-aanpakken kan als vrij smal worden gezien. Recente analyses wijzen erop dat niet alleen samenwerking ‘aan de voorkant’ nodig is om de knelling in de ggz te doorbreken. Hiervoor is een breed pallet aan (combinaties van) oplossingen nodig en mogelijk.
“Het is belangrijk om breder te kijken dan alleen naar de instroom van mensen in de ggz. Er zijn ook mogelijkheden om verbeteringen door te voeren in de organisatie, structuur en werkwijze binnen de ggz zelf, en om uitstroom beter te ondersteunen. Denk bijvoorbeeld aan het bevorderen van integrale en persoonsgerichte zorg. Daarnaast blijft het cruciaal om te kijken naar hoe we kunnen voorkomen dat mensen psychische klachten ontwikkelen waarvoor zij ggz-zorg nodig hebben. Dit vraagt om een brede maatschappelijke aanpak.”, aldus Jenny Boumans, onderzoeker Trimbos-instituut.
De kern van de Versnellers-aanpakken ligt in het idee, dat goede samenwerking tussen domeinen ervoor zorgt dat hulpvragers sneller op de juiste plek terechtkomen, binnen of buiten de ggz. Dit hangt samen met de centrale aanname dat een groot aantal mensen op de wachtlijst eigenlijk beter geholpen kan worden buiten de ggz, via sociale ondersteuning, zelfhulp, of herstelinitiatieven. Daarbij is de vooronderstelling, dat bijvoorbeeld verkennende gesprekken aan de voorkant van de ggz onnodige doorverwijzingen naar de ggz kunnen voorkomen, omdat de hulpvraag via deze gesprekken breder en beter in kaart worden gebracht. Verder is het idee dat mensen met complexere problemen sneller naar de juiste zorg kunnen worden geleid via domeinoverstijgende overlegtafels. Er is nog verder onderzoek nodig om te kijken in hoeverre al deze aannames kloppen.
In de meeste regio’s gaat het namelijk om kleinschalige pilots met een korte looptijd, waarbij de nadruk vooral ligt op de ontwikkeling en uitwerking van de aanpak. Er is nog weinig aandacht voor het evalueren en monitoren van de impact van een aanpak op het verkorten van de wachttijden en op een beter herstel van hulpvragers.
Tessa Magnée, onderzoeker bij het Nivel: “Domeinoverstijgende samenwerking lijkt dankzij de aanhoudende inzet van de versnellers in veel regio’s van de grond te komen. Het is nog niet helder wat deze samenwerking concreet oplevert voor patiënten, of wat de impact op de toegankelijkheid van zorg zal zijn. Desondanks hebben betrokkenen vertrouwen in de meerwaarde van betere samenwerking.”
In het vervolg van het evaluatie- en begeleidingstraject is het cruciaal om te onderzoeken in hoeverre de aannames kloppen die de basis vormen voor de Versnellers-aanpakken. Dit om zicht te krijgen op mogelijke werkzame elementen van de Versnellers-aanpakken, en op wat belangrijke factoren zijn die hun werkzaamheid kunnen stimuleren of beperken. Daar gaan de onderzoekers na de publicatie van dit tussenrapport dan ook mee verder.
