Steeds meer ouderen wonen zelfstandig. Dat is mooi, maar het brengt ook uitdagingen met zich mee. Eenzaamheid, somberheid en het missen van sociale contacten komen vaak voor. Gelukkig ontstaan er in Nederland steeds meer community’s. Dit zijn lokale plekken waar ouderen elkaar ontmoeten, samen eten, activiteiten doen en met elkaar praten.
Wat zorgt er nou voor dat zo’n community goed werkt? Lotte Wessels, projectmedewerker Ouderen bij het Trimbos-instituut vertelt in deze blog welke elementen in community’s bijdragen aan mentaal gezond ouder worden. Ook krijg je praktische handvatten, of je nu beleidsmaker, onderzoeker, vrijwilliger of gewoon betrokken bent. De citaten in de blog komen uit interviews met mensen die deel uitmaken van een community. Zoals ouderen, vrijwilligers, projectleiders en andere betrokkenen. Zij deden mee aan een onderzoek van het Trimbos-instituut, in opdracht van Movisie en de Associatie Werkplaatsen Sociaal Domein.
Tijdens onze bezoeken aan de community’s was het mooi om te zien hoe juist de kleine dingen ervoor zorgden dat ouderen zich echt thuis voelden: van persoonlijke naambordjes tot humor en betrokken vrijwilligers. Het liet zien dat aandacht en verbinding het verschil maken.
Een goed gesprek, een verzorgde lunch, en samen spelletjes doen. Het klinkt simpel, maar voor veel ouderen is het levensveranderend. In succesvolle community’s is er veel ruimte voor het contact met anderen en gezelligheid. Ouderen genieten ervan dat ze hun ei even kwijt kunnen. Daarnaast hebben ze afleiding en beleven een stukje plezier.
Samen eten blijkt een gouden formule. Niet alleen omdat het gezellig is, maar ook omdat het stimuleert tot gezonder eten. Daarnaast brengen activiteiten die je samen kan doen mensen in beweging en ze zorgen voor uitdaging en plezier. Bijvoorbeeld stoelgym, tuinieren in de moestuin of een potje pim-pam-pet. En misschien nog belangrijker: ze geven mensen een leuk moment om naar uit te kijken.
Tip: Een vaste dag of vaste momenten waarop je als community samenkomt geeft ouderen iets om naar uit te kijken. Ook kan het structuur en betekenis aan de dag geven. Voor veel ouderen die deel zijn van een community is dit het hoogtepunt van de week.
Wat ouderen het meest waarderen aan de community waar ze aan deelnemen, is gezien en gehoord worden. Dat stukje aandacht: een knuffel, een telefoontje of gewoon een luisterend oor, maakt het verschil. Veel deelnemers aan een community ervaren een vorm van eenzaamheid: ze wonen alleen en missen dagelijkse sociale contacten. Zo’n klein gebaar kan al in een belangrijke behoefte voorzien.
Ook de laagdrempeligheid van een community is een element dat ervoor zorgt dat ouderen zich welkom voelen. Geen ingewikkelde aanmeldprocedures, geen vaste plekken, maar een open deur en een warme sfeer. Sommige (grotere) community’s worden zelfs vergeleken met een huiskamer of kroeg: je stapt gewoon binnen wanneer je wil.
Dat mensen elkaar leren kennen bij een community, zorgt er ook voor dat hun sociale netwerk groter wordt. Het kan al zitten in de kleine momenten van contact in het dagelijks leven. Zoals elkaar tegenkomen in de supermarkt en dan een kort praatje maken. Daarnaast spreken ouderen soms met elkaar af buiten de community om en gaan ze met elkaar bij iemand thuis koffiedrinken.
Tip: Stimuleer kleine, informele contactmomenten buiten de community. Zo gaat de verbinding ook buiten de samenkomsten en activiteiten van de community door.
Een community werkt pas echt als mensen zich betrokken voelen. Dat begint bij gelijkwaardigheid. In de beste initiatieven is er geen hiërarchie tussen vrijwilliger, deelnemer of professional. Iedereen draagt bij op zijn eigen manier en in de mate waarin hij of zij dat kan. Het belangrijkste is dat iedereen zich serieus genomen voelt en de vrijheid krijgt om ideeën in te brengen en dingen zelf te organiseren, al dan niet met een beetje hulp.
Maak ook gebruik van ieders talenten. Als je kijkt naar waar iedereen goed in is en wat iemand graag doet, behaal je grote winst. Iemand die van handwerken houdt, kan een tafelkleed maken om tijdens de lunch op tafel te leggen. Iemand die vroeger secretaresse is geweest en goed kan organiseren, organiseert een ruilmarkt of een filmuitje. Zo ontstaat eigenaarschap en betrokkenheid.
Tip: Het kan goed zijn om op de hoogte te zijn van elkaars wel-en-wee. Zo vergroot je de onderlinge betrokkenheid. Dat kan bijvoorbeeld door elke bijeenkomst te starten met een ‘lief-en-leed’-rondje. Mensen krijgen de ruimte om hun verhaal te doen en de andere deelnemers weten dan wat er speelt. Zij kunnen daar vervolgens op inspelen, bijvoorbeeld als iemand praktische hulp nodig heeft.
Naast de menselijke kant zijn er ook praktische kanten die het verschil maken. Deze factoren kunnen bijdragen aan een succesvolle community.
Locatie: kies een plek die voor ouderen dichtbij huis is en makkelijk te bereiken.
Zichtbaarheid: wil je als community groeien? Dan werkt mond-tot-mondreclame werkt het best: laat deelnemers mensen meenemen naar de bijeenkomsten. Materialen als flyers en lokale krantjes kunnen ook helpen.
Financiering: veel initiatieven starten met subsidie. Maar denk ook aan bijdragen van deelnemers of lokale bedrijven die wellicht de community financieel willen steunen.
Samenwerking: betrek huisartsen, welzijnsorganisaties, studenten en lokale partners. Je kan vast iets voor elkaar betekenen!
Community’s maken echt verschil voor ouderen. Ze brengen mensen samen, geven structuur en betekenis, en bieden steun. Meer weten? Bekijk onze factsheet Elementen in community’s die bijdragen aan mentaal gezond ouder worden. Hier lees je over de deelnemende community’s, wat werkt en wat we leerden over mentale gezondheid, eenzaamheid en seniorvriendelijkheid.
