Nederland presteert ondermaats op het gebied van de naleving van kinderrechten. Dit blijkt uit het KidsRights Index-rapport voor 2023, dat vandaag gepubliceerd is door de internationale kinderrechtenorganisatie KidsRights in samenwerking met Erasmus School of Economics en het International Institute of Social Studies van Erasmus Universiteit Rotterdam.
Nederland daalde maar liefst 16 plaatsen naar de 20e positie op de ranglijst en viel daarmee voor het eerst buiten de top 10. De significante daling wordt veroorzaakt door slechte scores in de domeinen gezondheid en gunstig klimaat voor de rechten van het kind. Op mondiaal niveau waarschuwt het rapport voor een wereldwijde polycrisis.
De KidsRights Index is de eerste en enige mondiale ranglijst, die jaarlijks meet hoe kinderrechten in 193 landen worden gerespecteerd in de domeinen op het gebied van 1) leven, 2) gezondheid, 3) onderwijs, 4) bescherming, 5) creëren van een gunstig klimaat voor de rechten van het kind. In de index van 2023 zakt Nederland van de 4e naar de 20e positie. Buurlanden Duitsland en België staan respectievelijk op de vijfde en achttiende plaats.
De grootste achteruitgang is te zien in Domein 5 (‘gunstig klimaat voor de rechten van het kind’). Hier scoort Nederland ondermaats op de indicator ‘beschikbaar budget’. Dit wil zeggen dat er naar rato van het potentieel van de Nederlandse overheid, maar een relatief laag percentage naar kinderen gaat. Ook haalt Nederland in dit domein de laagst mogelijke score op de indicator ‘belang van het kind’, wat betekent dat Nederland het beginsel van het belang van het kind onvoldoende toepast bij beslissingen die kinderen aangaan. Een andere significante daling voor Nederland wordt onder meer veroorzaakt door slechte scores in Domein 2 (gezondheid). Dit is bijvoorbeeld te verklaren door de huidige lange wachtlijsten in de jeugdzorg en jeugdbescherming. Op vijf indicatoren boekte Nederland sinds 2015 al geen vooruitgang meer. Dit zijn de indicatoren: 'non-discriminatie', 'respect voor de mening van het kind', 'wetgeving', 'middelen' en 'gegevens'.
Volgens de KidsRights Index maakt Nederland zich schuldig aan schending van enkele fundamentele kinderrechten, onder andere op het gebied van jeugdzorg en jeugdbescherming. De staat kan namelijk niet de benodigde zorg of bescherming bieden voor een grote groep kwetsbare kinderen. Denk hierbij aan kinderen die afhankelijk zijn van jeugdzorg en jeugdbescherming, kinderen die in armoede leven of asielzoekerskinderen die leven in azc’s. Diverse overheidsinspecties sloegen recent nog alarm over de opvang van asielzoekerskinderen. Bovendien is er ook sprake van regionale kansenongelijkheid, waarbij bepaalde groepen Nederlandse kinderen minder toegang hebben tot onderwijs of jeugdzorg. Kinderen uit benadeelde groepen worden volgens het rapport onevenredig hard geraakt.
Marc Dullaert, oprichter en voorzitter van KidsRights is uiterst kritisch: ‘Deze dramatische cijfers zijn een terugslag van jarenlang slecht beleid op het gebied van kinderrechten. De VN heeft dit al vaker aangekaart en met de aanbevelingen en zorgen is in de afgelopen jaren niets gebeurd. We schieten als Nederland over de gehele linie tekort op het gebied van kinderrechten, denk hierbij aan jeugdzorg, jeugdbescherming, kinderparticipatie en discriminatie. Door de stijging van het kinderarmoedecijfer zijn er nu nog meer kinderen die minder kansen krijgen. Bovendien zien we dat we in Nederland vooral bezig zijn met problemen op de korte termijn op te lossen. Nederland behoort tot de rijkste landen ter wereld, maar presteert op het gebied van kinderrechten ondermaats. Met dit rapport willen we dringend aandacht vragen om de bescherming van kinderrechten in Nederland te waarborgen. De overheid, maatschappelijke organisaties en belanghebbenden moeten samenwerken om inclusief beleid en programma's te ontwikkelen die regionale verschillen verminderen en gelijke kansen voor alle kinderen bevorderen.’
Wereldwijd waarschuwt het rapport voor een polycrisis: eerst veroorzaakte de pandemie een gezondheidscrisis, waarna de oorlog in Oekraïne ervoor zorgde dat de energie-en voedselprijzen in veel landen sterk stegen. Daarnaast zijn er ook nog de grote gevolgen van klimaatverandering, zoals overstromingen en extreme droogte. Het KidsRights Index Rapport 2023 stelt dat één op de vier kinderen dit jaar naar verwachting onder de armoedegrens zal leven, als gevolg van gebeurtenissen zoals de oorlog in Oekraïne. De oorlog hoeft wereldwijd toeleveringsketens verstoord, wat heeft bijgedragen aan sterk gestegen voedsel- en energieprijzen. Dit heeft een aanzienlijke impact gehad op kinderen, naast de naweeën van de pandemie en de voortdurende klimaatdreiging. Kinderen uit Oekraïne zijn het hardst geraakt door de oorlog: naar schatting zijn er 1,6 miljoen kinderen ontheemd geraakt, hoewel de daadwerkelijke aantallen mogelijk nog hoger liggen. Naar schatting hebben ook 1,5 miljoen kinderen psychologische hulp nodig als gevolg van de oorlog. Dit is bijzonder problematisch gezien de huidige druk op het zorgsysteem in Oekraïne.
Uit het UN Global Outlook Report 2023 blijkt dat de pandemie wereldwijd de kindervaccinaties bijna overal heeft onderbroken, met lage vaccinatiegraden die sinds 2008 niet meer zijn gezien. Deze terugval is te wijten aan de negatieve impact van COVID-19 op de beschikbaarheid en toegankelijkheid van niet-COVID-vaccinatiediensten, evenals de perceptie en bereidheid tot vaccinatie. Tussen 2019 en 2021 hebben maar liefst 67 miljoen kinderen geen of slechts gedeeltelijke basisvaccinaties ontvangen. Dit heeft geleid tot een exponentiële toename van het aantal niet-gevaccineerde kinderen. Het hoogste percentage niet-gevaccineerde kinderen is te vinden in Noord-Korea en Myanmar, met een alarmerende 60%. In 2022 werden er in Noord-Korea geen vaccinaties tegen mazelen, polio en tuberculose toegediend aan kinderen, waardoor een half miljoen kinderen (500.000) risico lopen op ziekten die voorkomen hadden kunnen worden door vaccinatie.
Het afgelopen jaar werd niet alleen Oekraïne diep getroffen door oorlog, maar ook in Soedan brak in april 2023 opnieuw hevig geweld uit. Voorafgaand aan het uitbreken van de oorlog had Soedan het hoogste percentage ondervoede kinderen ter wereld, met meer dan 8,5 miljoen kinderen die dringend humanitaire hulp nodig hadden. Slechts 10 dagen na het begin van het geweld functioneerde een derde van de gezondheidsfaciliteiten in Soedan al niet meer. Naar schatting werd levensreddende medische zorg voor ongeveer 50.000 ondervoede kinderen daardoor toen al abrupt onderbroken.
In dezelfde periode kon naar schatting één op de vier jongens en één op de drie meisjes in Soedan geen onderwijs volgen. Doordat deze grote groep kinderen nu nog steeds geen onderwijs kan volgen zijn ze nog kwetsbaarder voor misbruik, ontheemding en rekrutering door gewapende groeperingen.
Afghanistan heeft in 2022 onder het Taliban-regime een onderwijsverbod opgelegd voor meisjes. Onderwijs is een fundamenteel recht van elk kind. Het ontzeggen van toegang tot onderwijs baart zorgen, niet alleen met betrekking tot hun onderwijskansen, maar ook wat betreft hun recht op ontwikkeling, informatie, participatie en algemene veiligheid. Bovendien zijn er sterke aanwijzingen dat dit verbod al heeft geleid tot hogere percentages kinderhuwelijken en kinderarbeid in het land, waardoor alle vooruitgang die tot nu toe is geboekt, teniet wordt gedaan.
Het rapport benadrukt ook de verwoestende impact van klimaatverandering en natuurrampen, met onder meer overstromingen in Pakistan en aardbevingen in Turkije en Syrië die miljoenen kinderen hebben getroffen. In het 2023 rapport heeft het KidsRights Index team voor het eerst gepoogd een zesde domein over klimaatverandering te ontwikkelen. Het onderliggende onderzoek toont aan dat in ieder geval kinderen in de volgende elf landen een verhoogd risico lopen om slachtoffer te worden van klimaatrisico’s, zoals overstromingen: Bangladesh, China, Egypte, Indonesië, India, Mexico, Pakistan, de Filippijnen, Zuid-Korea, Thailand, en Vietnam. In de praktijk geldt dit probleem voor kinderen in veel meer landen, zeker ook in Afrika, en eilanden in de Stille Zuidzee. Aangezien de beschikbare gegevens hierover verre van compleet zijn valt er echter nog geen completer beeld te geven.
Dullaert roept regeringen op om te investeren in kinderen voor het welzijn van de samenleving: ‘Dit rapport is uiterst verontrustend. De huidige en toekomstige generatie wordt op elk vlak benadeeld in deze post-pandemische polycrisis, of het nu gaat om de verwoestende oorlogen in Oekraïne en Soedan, de te hoge kosten van levensonderhoud, tragische milieurampen, de uitsluiting van meisjes van toegang tot hoger onderwijs in Afghanistan of de historisch lage vaccinatiegraad wereldwijd. Er moet onmiddellijk actie worden ondernomen door staten, humanitaire- en andere relevante organisaties om kinderen te beschermen tegen deze huidige catastrofe en de weg te banen naar een positieve en hoopvolle toekomst.’
Het afgelopen jaar zijn er verschuivingen geweest in de ranglijst van de KidsRights Index, waarbij Zweden nu de hoogste positie inneemt. Over het algemeen toont het rapport echter meer verslechtering in plaats van vooruitgang op het gebied van kinderrechten wereldwijd. Dit is mede te verklaren door het feit dat de meeste landen nog niet hersteld zijn van de coronacrisis, waarna er andere crisissen op de wereld af kwamen zoals de oorlog in Oekraïne. Slechts vier landen wisten hun rangorde te verbeteren: Griekenland, Koeweit, Oekraïne (op basis van een beoordeling van de situatie voorafgaand aan de oorlog), en Oezbekistan. Niettemin is de algemene toestand wereldwijd alarmerend te noemen. Volgens het rapport vereist dit onmiddellijke actie. Bovendien behaalde geen van de 193 landen een hoge score bij individuele beoordelingen in de domeinen 1 tot 4. Ze ontvingen allemaal een 'gemiddelde' of 'lage' score.
