Er is nog steeds veel onduidelijkheid bij gemeenten over de aanpak derdelanders. De opvang voor deze groep niet-Oekraïners eindigt op 4 september 2023. Net als in maart dit jaar ontbreekt het aan een duidelijk proces. In een brief aan het rijk roept de VNG op om antwoord te geven op de vragen van gemeenten.
In Nederland worden, in tegenstelling tot andere Europese landen, niet-Oekraïners die ten tijde van de Russische inval in Oekraïne rechtmatig in Oekraïne verbleven opgevangen in gemeentelijke opvanglocaties. Aanvankelijk zou hier op 4 maart 2023 een einde aan komen. Maar omdat het gehele proces, waaronder ook het beëindigingsproces, niet goed was voorbereid, is in februari deze datum verschoven naar 4 september 2023.
Hoewel op sommige punten het proces ten opzichte van maart is verbeterd, ontbreekt het wederom aan handelingsperspectief voor gemeenten. De grootste zorg bij gemeenten zitten in het beëindigen van de opvang en de gevolgen daarvan. Derdelanders hebben de mogelijkheid om vrijwillig naar hun land van oorsprong terug te gaan of om asiel aan te vragen in Nederland.
Nu blijkt dat de meeste ‘derdelanders’, geen asielaanvraag indienen en ook niet terug willen. Dat betekent dat op 4 september 2023 het recht op opvang voor circa 2.500 mensen stopt, maar dat deze ook niet door het COA worden opgevangen. De vrees bij burgemeesters is dat deze groep op straat belandt of niet uit de opvang wil vertrekken.
Daarnaast loopt er een aantal rechtszaken tegen het kabinetsbesluit om de Europese richtlijn Tijdelijke Bescherming (RTB) voor deze groep te beëindigen. De rechtszaken zijn nog niet in hoger beroep afgehandeld en er bestaat reële kans dat meer rechtszaken worden gestart die ook tot de hoogste rechter doorlopen. Het risico is daarom groot dat hier niet voor 4 september 2023 duidelijkheid over komt. Het gevolg is dat gemeenten met een probleem worden opgezadeld dat is ontstaan door een bewuste beleidskeuze van dit kabinet.
Tot slot is veel verwarring ontstaan doordat de IND een voornemen tot beëindiging van de RTB aan ‘derdelanders’ heeft gestuurd waarin is aangegeven dat er sprake is van een vertrektermijn van 28 dagen vanaf 4 september 2023. Wat dit betekent voor de uitvoering is niet vooraf met de VNG afgestemd en is vooralsnog onduidelijk.
