Arbeidsmigranten in Nederland verkeren vaak in kwetsbare en onzekere arbeidsomstandigheden, waar uitbuiting eerder de norm dan de uitzondering lijkt te zijn. Dit blijkt uit het prikkelende promotieonderzoek van criminoloog Ruben Timmerman van Erasmus School of Law, die een jaar undercover werkte in de bouw, logistiek en voedselverwerking.
In zijn proefschrift getiteld Door onzichtbare handen: migratie, uitbuiting en ongelijkheid op de arbeidsmarktOpent extern, beschrijft Timmerman hoe arbeidsmigranten in Nederland vaak onderbetaald worden, onveilige situaties moeten trotseren en onder mensonterende omstandigheden leven. Zijn werk is een aanklacht tegen wat hij een ‘verrot systeem’ noemt: "De problemen komen niet door een paar rotte appels, zoals vaak wordt beweerd, maar door de structuur waarin bedrijven en uitzendbureaus systematisch verantwoordelijkheid afschuiven."
Timmerman werkte bij vijf uitzendbureaus en ervoer hoe van arbeidsmigranten zonder ervaring wordt verwacht dat ze gevaarlijke taken uitvoeren, vaak zonder toezicht of instructie. Loonstrookjes worden vaak niet verstrekt en overuren blijven onbetaald. "Elke maandag was het gespreksonderwerp: wie is er uitbetaald?" schrijft hij.
Volgens Timmerman, die begin juni zijn proefschrift succesvol verdedigde, zijn niet alleen de uitzendbureaus verantwoordelijk, maar zorgt het systeem er ook voor dat grote bedrijven ‘strategisch onwetend’ blijven over schadelijke arbeidspraktijken in hun toeleveringsketens: "Bedrijven maken vaak gebruik van meerdere uitzendbureaus om werknemers in te huren. Deze uitzendbureaus maken vervolgens ook gebruik van hun eigen uitzendbureaus. Dit resulteert in een complexe toeleveringsketen waarbij bedrijven vaak blind zijn voor de omstandigheden van migranten op de werkvloer en hun eigen verantwoordelijkheid voor schadelijke arbeidspraktijken gemakkelijk kunnen ontlopen. Arbeidsmigranten worden behandeld als 'handjes', niet als mensen," zegt hij.
"De situatie heeft geleid tot een arbeidsmarkt waarin ongelijkheid en discriminatie diepgeworteld zijn. Nederlandse werknemers genieten over het algemeen betere arbeidsvoorwaarden, terwijl migranten aan de onderkant van de arbeidsmarkt vastzitten in laagbetaald, moeilijk werk dat weinig perspectief biedt", aldus Timmerman. "Velen zijn slechts één salaris verwijderd van armoede", waarschuwt hij.
Timmerman noemt structurele hervormingen: strengere regelgeving, een vermindering van het aantal uitzendbureaus en meer vaste contracten voor structureel werk om migrantenarbeiders meer zekerheid te bieden. "Naar mijn mening moeten we de uitzendsector als geheel beperken en ervoor zorgen dat uitzendwerk alleen wordt ingezet waar het oorspronkelijk voor bedoeld is: kortdurend seizoenswerk en het matchen van werkzoekenden met werkgevers. De bedrijven waar ik voor werkte, maakten routinematig gebruik van uitzendkrachten voor vaste, fulltime banen. Nederland kan koploper worden op het gebied van fatsoenlijk werk, als we daar echt voor kiezen."
Cijfers tonen aan dat er momenteel zo'n 950.000 migrantenarbeiders actief zijn in Nederland. In sectoren zoals distributiecentra en de glastuinbouw zijn ze onmisbaar, maar hun positie blijft zeer onzeker. De centrale vraag die volgens Timmerman gesteld moet worden is: "Wat beschouwen wij in Nederland als een behoorlijke arbeidsstandaard?"
