Zo snel mogelijk het huis uit, zodra het kan. Dat wilde ik toen ik 18 was. En ik heb het gedaan. Wat maakte dat het lukte? Ik ging studeren, had een bijbaan, steun van mijn ouders en vond een kamer in Groningen. Met zoekwerk via internet en in een tijd zonder woningnood. Voor jeugdigen die vanwege problemen met jeugdhulp te maken hebben, is het uit huis gaan en vinden van een woning vaak een heel ander verhaal. Zij vinden school vaak niet zo leuk, hebben moeite met het vinden van werk en hebben problemen met hun ouders. Daarbij zitten ze soms met schulden en gaan ze niet in Groningen wonen, maar in bijvoorbeeld Utrecht, waar de woningnood op dit moment bijzonder hoog is.
Desondanks gaan de gemeente en een aantal jeugdhulpaanbieders in Utrecht sinds kort op jacht naar kamers (´met aandacht´) voor jongeren uit de jeugdhulp. Hiermee willen ze opvang bieden voor 18-tot 23-jarigen die in een instelling wonen en klaar zijn voor vertrek, maar nog niet helemaal zelfstandig kunnen wonen. De jongere huurt zelf de kamer, wordt begeleid door een hulpverlener en krijgt informele steun van inwonende huisgenoten, familie of betrokken buurtbewoners. Het doel is een positieve uitstroom uit de jeugdhulp; het op ´een natuurlijke manier´ versterken van de zelfredzaamheid van deze jongeren.
Het is een idealistisch plan, maar is het ook realistisch in deze tijd van woningnood in een populaire stad als Utrecht? Voor jongeren die vaak nog problemen hebben, ook na hun vertrek uit een instelling? Zitten verhuurders wel te wachten op jongeren die te maken hebben met hulpverlening, en dus problemen kunnen opleveren? Terwijl een kamer waarschijnlijk ook (duurder) kan worden verhuurd aan ´keurige´ studenten met rijke ouders? Ik vrees van niet.
Bovendien heb ik mijn twijfels bij het op een ´natuurlijke manier´ versterken van de zelfredzaamheid van jongeren. Iets wat ´natuurlijk´ is lijkt goed, maar is dat niet altijd. Want wat doe je als een jongere zelfstandig wil zijn en de ´verkeerde´ keuzes maakt? Bijvoorbeeld (nog meer) schulden maakt, omdat hij/zij de nieuwste telefoon wil hebben? Bijna elke dag een broodje bapao eet, omdat hij het lekker en makkelijk vindt, of de hele dag aan het gamen is? Graag een jointje rookt met zijn vrienden? Of 18 jaar is en aangeeft graag een kindje te willen? Wat is dan je natuurlijke reactie?
Bij deze duivelse dilemma´s is de kans groot dat je als huisgenoot, familie, buurtgenoot, of als hulpverlener, de jongere hierop aanspreekt, vanuit je intuïtie. Dat je de confrontatie aangaat, advies geeft aan de jongere en bijvoorbeeld zegt: ´Als je dat doet, dan krijg je nog meer schulden´. Goedbedoeld advies, maar funest bij jongeren die vanuit een instelling op zichzelf gaan wonen en vaak al tientallen hulpverleners hebben gehad. Zij zijn vooral blij dat ze van de hulpverlening af zijn en nu eindelijk hun eigen gang kunnen gaan. Dat advies hebben ze niet nodig. Daar zitten ze niet op te wachten, want dat weten ze wel.
Het is bij deze jongeren noodzaak om die natuurlijke reparatiereflex te onderdrukken. Maar hoe doe je dat? Daar komt vakmanschap om de hoek kijken; weten wat je beter wel en niet kan zeggen, en dat dan ook doen. Wat kan je wel doen als je te maken krijgt met deze dilemma´s? De volgende drie tips op basis van wetenschappelijk onderzoek bieden handvatten voor een slimme en juiste aanpak. 1) Benadruk de rol van de eigen keuze van de jongere, ook al doet hij/zij iets dat schadelijk is voor zichzelf. Bijvoorbeeld ´Het is jouw leven, jij bepaalt´. 2) Zorg voor een goede timing; geef alleen advies als de jongere dat wil of erom vraagt. Zo niet, dan niet. 3) Doe en zeg dingen waarmee je de macht deelt en expertise van de jongere erkent. Vraag bijvoorbeeld altijd aan de jongere: ´wat wil jij zelf?´, of ´hoe denk jij daarover?´. Pas deze drie tips toe en de kans is groot dat je de zelfredzaamheid van de jongere echt vergroot. Maar uiteindelijk is het natuurlijk de keuze aan de hulpverlener wat te doen. Want misschien heeft de hulpverlener dit advies niet nodig, omdat hij/zij er niet op zit te wachten en het wel weet.
Wat wel en niet werkt om zelfredzaamheid te vergroten bij jongeren weten we inmiddels al aardig. Het is nu nog een kwestie van doen, en daar gaat de kamerjacht in Utrecht hopelijk aan bijdragen. Als het gaat lukken, dan is dat natuurlijk geweldig nieuws voor deze jongeren. Want juist zij verdienen het om gelukkig te zijn op een veilige, eigen, stabiele woonplek.
