De overheid heeft slechts beperkt zicht op zowel de aantallen als de reisroutes van irreguliere migranten. Door bestaande data beter te benutten en door data-uitwisseling tussen de betrokken instanties te verbeteren kan dat zicht worden vergroot. Dat is belangrijk om het leed van irreguliere migratie* te voorkomen. Denk aan migranten die onveilige routes nemen of doordat zij slachtoffer worden van mensenhandel en uitbuiting. Ook kan beter zicht de overheid mogelijk helpen om irreguliere migratie te beheersen. Dat blijkt uit onderzoek van Regioplan, in opdracht van het WODC.
Verschillende ketenpartners in de Nederlandse migratieketen hebben te maken met verschillende aspecten van irreguliere migratie. Ze hebben daardoor (slechts) data over hun eigen specifieke domeinen. Zo legt de Koninklijke Marechaussee (KMar) vast bij welke grensovergang irreguliere migranten zijn aangetroffen. Dit gaat dus alleen over de binnenkomst in Nederland. Daarnaast neemt de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) in hun verslagen op wat de migranten zelf vertellen over de route die ze hebben afgelegd. En analyseert het Nationaal Vreemdelingen Informatie Knooppunt (NVIK, onderdeel van de Nationale politie) wat migranten daarover bij de politie hebben verteld. Dit kan minder betrouwbare informatie geven, omdat ze leunt op de verhalen van mensen zelf. Bovendien kunnen die mensen belang hebben om niet de juiste of volledige informatie te geven over de route die ze hebben gevolgd om Nederland binnen te komen.
Doordat de ketenpartners de informatie op een ongestructureerde manier en vooral in vrije tekstvorm bijhouden, bemoeilijkt dat het systematisch verwerken van gegevens. Het onderzoek laat verschillende mogelijkheden zien om die data beter te benutten. Zo kan met ICT-technieken gestructureerde informatie worden gehaald uit vrije tekstvelden. Sommige ketenpartners doen al pilots met deze zogenoemde tekstmining. Daarnaast kunnen de IND en de politie tijdens de gehoren en processen-verbaal meer gestructureerd informatie verzamelen. Beide oplossingen vragen extra inzet en capaciteit van deze ketenpartners. Daar komt bij dat het in kaart brengen van de reisroutes van irreguliere migranten niet tot hun kerntaken behoort, waardoor er minder prioriteit aan wordt gegeven. Dit vraagt volgens de onderzoekers een duidelijke en uitgestippelde visie over hoe de dataverzameling en data-analyse moet worden benaderd. En een duidelijke en in de wet verankerde publieke taak voor het verzamelen, verwerken en gebruiken van informatie over reisroutes. Daaruit moet dan ook blijken hoe beter zicht op de reisroutes zich vertaalt in betere beheersbaarheid van migratie en een lager risico op uitwassen, zoals mensensmokkel en uitbuiting van migranten.
Om de complexe patronen van irreguliere migratie betrouwbaar in kaart te kunnen brengen, is het belangrijk om informatie uit verschillende bronnen te combineren. Het uitwisselen van informatie tussen de ketenpartners gebeurt nu niet op een gestructureerde wijze. Als redenen daarvoor wijzen de ketenpartners naar de privacywetgeving, het gebrek aan capaciteit en prioritering en naar technische knelpunten (geen gestructureerde data). Aanknopingspunten voor verbetering liggen in dezelfde oplossingen als die om de bestaande data beter te benutten. Het verwerken van ongestructureerde data in gestructureerde en geanonimiseerde data kan de juridische en technische beperkingen verhelpen. Ook kan de verwerking dan op een meer efficiënte manier plaatsvinden. Maar ook daarvoor is het nodig dat die verwerking expliciet tot de taken van de ketenpartners behoort.
Om een goed begrip te krijgen van de bewegingspatronen van mensen, zijn betrouwbare en volledige gegevens van belang. Innovatieve databronnen kunnen daaraan bijdragen. Anonieme, geaggregeerde telefoondata zijn een potentieel geschikt voorbeeld voor een grootschalig onderzoek naar reisroutes. Doordat die data niet gebaseerd zijn op de verhalen van de migranten zelf, kunnen ze de betrouwbaarheid van informatie vergroten. Daarnaast kunnen deze databronnen meer zicht bieden op routes die onzichtbaar blijven bij de huidige datatechnieken. Het gaat hierbij om mobiele call detail records (CDR-gegevens) die worden opgeslagen door telecommunicatiebedrijven. Om de privacy van de eigenaars van de telefoons te waarborgen, worden deze data eerst omgezet tot zorgvuldig geanonimiseerde en geaggregeerde indicatoren. Het is dan mogelijk om de locatie van de telefoon in kwestie te analyseren. Dit kan bijvoorbeeld door de locatie van de zendmast te nemen waarop de telefoon het vaakst aanstraalde tijdens de nacht. De onderzoekers benadrukken de juridische en praktische aandachtspunten die eerst verkend moeten worden voordat de methode kan worden toegepast.
