In 1906 kwam de Italiaanse econoom Vilfredo Pareto met het Pareto-principe, ook wel de 80/20-regel genoemd. Volgens dat principe wordt 80% van de uitkomsten veroorzaakt wordt door 20% van de oorzaken. Wil je problemen doeltreffend aanpakken, dan moet je je vooral op die 20% richten. Die 80/20-regel blijkt ook van toepassing op het sociaal domein.
Volgens onderstaand schema redt 80% van de bevolking zich zonder noemenswaardige problemen, bij 20 % ligt dat anders.
Een soortgelijke plaat komt uit Amsterdam:
Op basis van deze overzichten kun je stellen dat 80 tot 90% van de bevolking redzaam is, of dat met een licht steuntje in de rug kan worden c.q. blijven.
Het gegeven dat de overgrote meerderheid van de bevolking zichzelf kan redden, roept de vraag op of de na de decentralisaties massaal ingestelde sociale teams het goede antwoord zijn op de ondersteuningsvragen vanuit dit redzame gremium. Moet je bij mensen met een eenvoudige ondersteuningsvraag zoals schoonmaak op gesprek, een verslag maken, beslissen en een beschikking schrijven? Er zal vast iets voor te zeggen zijn, maar in het licht van de miljoenentekorten in het domein, is het misschien handiger om voor dit soort standaardvragen een eenvoudiger oplossing te kiezen.
Want ook bij de ondersteuningsaanvragen lijkt de 80/20-regel op te gaan. Volgens onderzoek dat bureau PPRC in Eindhoven uitvoerde, valt circa 85% van de ondersteuningsaanvragen in de categorie eenvoudig, hetgeen inhoudt dat er sprake is van een enkelvoudige ondersteuningsbehoefte die redelijk stabiel is. Het bureau stelt voor die eenvoudige aanvragen op een aparte, eenvoudige manier af te handelen. Met eigen regie als uitgangspunt: zorgvragers kiezen zelf hun zorgverlener.
Het doorvoeren van dit principe is een eerste stap op weg naar het terugdringen van de tekorten.
Een volgend stap kan het volgen van voorbeelden van andere grote administratieve fabrieken als banken en verzekeraars zijn. Die reduceerden hun kosten gigantisch door inzet van digitalisering. De Rabobank sloot meer dan de helft van zijn kantoren. De ING bespaarde alleen al vorig jaar 200 miljoen. Die besparing ging gepaard met een sterke vergroting van het gebruiksgemak (behalve waar het gaat om geld opnemen in kleine dorpen). Klanten kunnen op elk moment van de dag, op elke willekeurige plek, zakendoen.
Alleen voor ingewikkelde zaken (maar ook dat steeds minder als gevolg van teleconsult) kom je op kantoor. Kenmerk van alle digitale aanbieders is dat je eenmalig je gegevens invult, die vervolgens eindeloos worden hergebruikt. Verder is heel lang nagedacht over de vorm en inhoud van de informatie die je krijgt om zelf je zaken te kunnen regelen. Mobiel zakendoen blijkt favoriet. Internetbankieren is in korte tijd overvleugeld door bankapps. Inmiddels schijnt 93% van de bevolking een smartphone te hebben.
Dit is geen pleidooi om mensen in de problemen aan hun lot over te laten en het zelf maar uit te laten zoeken. Voor de 15 tot 20% ingewikkelde gevallen: meerdere problemen met eventueel meerdere gezinsleden, is een integrale aanpak zoals gevolgd wordt in sociale teams een prima oplossing.
Maar mensen die het willen en kunnen, moeten in staat gesteld worden om zelf hun zorg te regelen. Dat is, blijkt uit het voorbeeld van banken en verzekeringen, niet alleen goedkoper, maar past ook bij de behoefte aan eigen regie. Bovendien is het voor overbelaste mantelzorgers een stuk gemakkelijker om zorg, op zelfgekozen tijdstippen, vanuit huis, te regelen dan in werktijd op gesprek te gaan in een kantoor in een andere plaats.
Een voorwaarde voor het zelf kiezen van een zorgverlener is het kunnen beschikken over voldoende informatie over het lokaal relevante zorgaanbod. Dat ontbreekt nagenoeg volledig. Wie op zoek gaat naar eenvoudige zorg komt op de meeste gemeentelijke sites vooral juridisch getinte teksten tegen, waarna al gauw verwezen wordt naar een telefoonnummer voor een gesprek. Heel anders dan we gewend zijn in de huidige digitale wereld. Daar krijgen we een zo compleet mogelijk en begrijpelijk overzicht van mogelijkheden op basis waarvan we kunnen kiezen, (direct) bestellen en betalen en eventueel later nog een waardering kunnen achterlaten.
Een webwinkel met het complete lokale aanbod van zorg -en welzijnsaanbieders zou in deze lacune kunnen voorzien. ‘Zelfdoeners’ regelen hun eigen zorg en hebben de gemeente niet meer nodig of kloppen hooguit aan voor een financiële bijdrage: een aanvraag die via een intelligent digitaal formulier (de burger maakt zelf het verslag) wordt afgehandeld. Naast de ‘zelfdoeners’ hebben ook de sociale teams baat bij dergelijke informatie. Ook zij zijn lang niet altijd volledig op de hoogte van de lokale mogelijkheden.
Door het onderscheid tussen de ‘snelkassa’ en de ingewikkelder gevallen, krijgen de sociale teams meer tijd voor de zware problemen. Daarnaast ontstaat ruimte om controles uit te voeren op de daadwerkelijke levering van gesubsidieerde zorg. Veel meer dan nu het geval is. Waar burgers zelf zorg inkopen worden aanbestedingen overbodig. Voor veel eenvoudige zorg kunnen aanbestedingen vervallen.
Wat zou een dergelijke aanpak in geld kunnen opleveren? De 80/20 regel lijkt globaal ook op te gaan voor de apparaatskosten die gemaakt worden in het sociale domein. Er is sprake van dat 25 tot 30% van het budget op gaat aan coördinatie. Laten we uit gaan van 25%. Volgens de 80-20-regel wordt daarvan 80% besteed aan de zwaardere gevallen en 20% aan de lichte. Stel nu dat de beschreven aanpak leidt tot 30% besparing bij de lichte gevallen en 10% bij de zware. Dan zou dat voor een gemeente als Assen, die 93 miljoen spendeert, een besparing van meer dan 3 miljoen opleveren. Voor Eindhoven (uitgave 227 miljoen ) komt deze exercitie uit op 8 miljoen. Het zal in de praktijk ongetwijfeld anders uitvallen, maar dat het om aanzienlijke bedragen gaat is zeker.
De decentralisaties nopen gemeenten om de zorg pakweg 25% efficiënter te organiseren dan voor de overdracht van taken het geval was. Geconstateerd kan worden dat dit nog niet gelukt is, onder andere doordat een omvangrijk apparaat is opgebouwd. Van digitalisering is nauwelijks tot geen sprake, terwijl in soortgelijke omgevingen blijkt dat daarmee besparingen worden bereikt die 25% (ver) te boven gaan: soms tot 75%! Om pijnlijke bezuinigingen te voorkomen, is het zaak snel aansluiting te vinden bij die ontwikkelingen in de rest van de maatschappij: digitaliseren en slim inspelen op de trend naar ‘zelf doen’.
