Per 1 januari 2024 treedt de Wet rechtspositie gesloten jeugdhulp in werking. Met deze wet worden de rechten van kinderen die in een instelling voor gesloten jeugdhulp verblijven duidelijk vastgelegd. Om het toepassen van vrijheidsbeperkende maatregelen terug te dringen, worden hier strenge voorwaarden aan verbonden. Het uitgangspunt is ‘nee, tenzij’. Ook worden aanvullende eisen gesteld aan een aantal specifieke vrijheidsbeperkende maatregelen, afzonderingsruimtes en de fysieke en sociale veiligheid in de gesloten jeugdhulp. Parallel aan het ingaan van deze wet wordt in de Hervormingsagenda Jeugd gewerkt aan een brede transformatie in de gesloten jeugdhulp, naar kleinschalige en zo open mogelijke instellingen.
Staatssecretaris Van Ooijen (VWS): “We moeten er alles aan doen om te zorgen dat kinderen in de gesloten jeugdhulp passende en liefdevolle zorg ontvangen en dat zij zich veilig voelen. Overal in het land wordt momenteel toegewerkt naar een vorm van jeugdzorg op basis van kleinschaligheid en openheid. Dat betekent ook iets voor hoe we omgaan met vrijheidsbeperking. Met ingang van deze wet moet overal in Nederland op dezelfde zorgvuldige wijze met dit soort maatregelen om worden gegaan. Het belang van de kinderen stellen we hiermee in alles voorop. Gelukkig zien we deze verandering in het handelen en in de cultuur in veel gesloten instellingen al.”
De nieuwe wet stelt scherpe eisen aan de toepassing van vrijheidsbeperkende maatregelen in de gesloten jeugdhulp, met als doel om vrijheidsbeperking zoveel mogelijk te voorkomen. Het uitgangspunt is ‘nee, tenzij’, wat betekent dat vrijheidsbeperking niet is toegestaan tenzij dat noodzakelijk en proportioneel is. Jeugdhulpinstellingen moeten elke keer opnieuw de afweging maken of het noodzakelijk is, er geen minder zware alternatieven zijn en of de maatregel naar verwachting effectief is.
Voor sommige vrijheidsbeperkende maatregelen zijn aanvullende regels gemaakt, bijvoorbeeld als het gaat om insluiten in een afzonderlijke ruimte. Dit moet zo kort mogelijk, mag niet meer onder de 12 jaar en alleen in geval van een noodsituatie. Er worden duidelijke eisen gesteld aan de ruimte waarin kinderen tijdelijk alleen mogen verblijven en de manier waarop contact moet worden onderhouden tijdens het verblijf in die ruimte. Tenslotte zijn er regels opgenomen die de sociale en fysieke veiligheid voor zowel kinderen en jeugdhulpverleners moeten verbeteren. In het hulpverleningsplan moet zoveel mogelijk rekening worden gehouden met de wensen en voorkeuren van het kind.
Tegelijk met de inwerkingtreding van de Wet rechtspositie gesloten jeugdhulp worden ook wijzigingen van kracht van het Besluit Jeugdwet en de Regeling Jeugdwet. De gewijzigde Regeling Jeugdwet bevat ook regels over het toekennen van zak- en kleedgeld aan kinderen die in de residentiële jeugdhulp verblijven.
