De verschillende mogelijkheden van schadeloosstelling in het concept-wetsvoorstel hersteloperatie toeslagen zijn ingewikkeld en onoverzichtelijk. Daardoor zijn ze voor gedupeerden moeilijk te begrijpen. Dit blijkt uit een wetgevingsadvies van de Raad voor de rechtspraak. Daarnaast veroorzaken de verschillende vormen van schadeloosstelling meer druk bij organisaties die de regelingen uitvoeren. Dit verhoogt de kans op fouten, met het risico dat gedupeerde ouders mogelijk weer compensatie moeten terugbetalen.
De Raad voor de rechtspraak heeft bij staatssecretaris De Vries (Toeslagen en Douane) advies uitgebracht over het concept-wetsvoorstel hersteloperatie toeslagen. Daarin staat dat het wetsvoorstel een verscheidenheid aan vormen van schadeloosstelling kent, van compensatie tot tegemoetkoming, een vast, eenmalig bedrag en kwijtschelding. Gedupeerden krijgen die schadeloosstelling in het ene geval automatisch (ambtshalve - ze hoeven er niets voor te doen), maar in het andere geval moeten ze er een aanvraag voor indienen. Hierdoor is het voor gedupeerden moeilijk te begrijpen óf ze iets moeten doen en wát ze moeten doen om schadeloosstelling te ontvangen, aldus de Raad.
De verschillende methodes van schadeloosstelling leggen verder een enorme druk op de instanties die deze regelingen moeten uitvoeren. Daardoor ontstaat er opnieuw risico op fouten, waardoor gedupeerden toegekende compensatie mogelijk (deels) weer moeten terugbetalen. Een doel van het wetsvoorstel, namelijk herstel van vertrouwen, kan daardoor onder druk komen te staan.
Een speciaal onderdeel uit het wetsvoorstel is de toekenning van een forfaitair (vast, eenmalig) bedrag. De staatssecretaris stelt dat op €30.000,00. De Raad wijst op mogelijke problemen bij de verdeling van dat bedrag tussen voormalige partners. De hoofdregel is dat dit bedrag slechts eenmaal wordt uitbetaald en dat de ex-partners het onderling moeten verdelen. Die verdeling kan echter leiden tot conflicten, zeker als het volledig willekeurig is welke partner het bedrag krijgt.
De Raad wijst in het wetgevingsadvies ook op een andere onwenselijke situatie. Als een gedupeerde naar de rechter wil gaan omdat hij het niet eens is met een beslissing van een instantie, dan is het voor hem moeilijk te achterhalen bij welke rechter hij moet zijn. Dit komt doordat de rechtsbescherming voor diverse onderdelen van het wetsvoorstel is ondergebracht bij verschillende gerechtelijke instanties. De Raad adviseert dan ook nadrukkelijk om een aparte paragraaf rechtsbescherming in het wetsvoorstel op te nemen.
Ten slotte ziet de Raad ook een het risico bij het uitwisselen van gegevens tussen de verschillende instanties. Daardoor is in een eerdere fase van de toeslagenaffaire onder omvangrijke groepen mensen veel wantrouwen in de overheid ontstaan. Het advies van de Raad hierover is dan ook om deze gegevensverstrekking zo beperkt mogelijk te houden.
Lees hier het volledige wetgevingsadvies van de Raad voor de rechtspraak.
