In een tijd waarin de ouderenzorg onder druk staat door personeelstekorten en een toenemende zorgvraag, blijkt regionale samenwerking een veelbelovende oplossing. In haar promotieonderzoek heeft Nienke van Pijkeren onderzocht hoe langdurige zorg voor ouderen steeds meer regionaal wordt georganiseerd en wat dit betekent voor de manier waarop zorgregio’s en zorgpraktijken vorm krijgen.
Een ‘vitale regio’ wordt vaak als oplossing voor de zorg neergezet, maar regio’s zijn in de afgelopen jaren ook steeds meer gepolariseerd: ze worden soms gezien als achtergesteld, dan juist weer als innovatief.
Een belangrijke aanleiding voor het onderzoek was de schaarste aan specialisten ouderengeneeskunde, vooral in landelijke gebieden. Zorgorganisaties in deze gebieden worden door overheden en verzekeraars gestimuleerd om samen te werken, bijvoorbeeld door gezamenlijke nachtdiensten te organiseren of regiocentra op te zetten waar spoedzorg wordt gecentraliseerd. Maar hoe werkt dit in de praktijk? En hoe beïnvloedt regionalisering de zorg? Van Pijkeren heeft onderzoek gedaan naar hoe verzorgenden, verpleegkundigen en artsen zorg verlenen in gebieden waar schaarste heerst. Dit heeft zij gedaan bij verschillende ouderenzorgorganisaties in landelijke regio’s in zowel Nederland als Noorwegen.
Haar onderzoek toont het belang van verpleegkundig werk op dit soort plekken en het laat zien dat (landelijke) regio’s niet enkel achtergesteld zijn of geen goede zorg meer kunnen verlenen door schaarste, maar dat zorgverleners, samen met lokale actoren (burgers, gemeenten), zorg anders en soms heel creatief vormgeven – iets waarvan we ook kunnen leren. Haar onderzoek laat zien hoe deze oplossingen niet alleen functioneel zijn, maar ook bredere implicaties hebben. Zo kunnen ze het narratief en beeld over plekken veranderen en ontstaan zorginfrastructuren die niet alleen ouderen ten goede komen, maar de hele gemeenschap een veiliger gevoel (kan) geven.
Toch zijn er ook risico’s. Het onderzoek laat zien dat verschraling van zorg kan optreden, vooral wanneer de herwaardering van zorg niet expliciet wordt besproken – zowel onder professionals als met cliënten en hun naasten. Daarnaast kunnen regionale diensten niet goed op elkaar afgestemd zijn, waardoor verantwoordelijkheden verschuiven en ouderen ‘tussen wal en schip’ vallen, bijvoorbeeld tussen verschillende zorgaanbieders en financieringssystemen.
Regionale zorgverlening vraagt dan ook iets van zorgbeleid, steun vanuit de zorgsector en erkenning voor de waarde van lokale initiatieven. De inzichten uit dit onderzoek zijn relevant voor beleidsmakers, zorgorganisaties en professionals die zich bezighouden met de toekomst van ouderenzorg en regionalisering.
