Bij gemeenten horen we nog wel eens kritische geluiden over de kwaliteit van cliëntenraden in het sociaal domein. De raden lopen niet voorop in innovatieve kracht en progressief denken. Ze worden bemenst door burgers die opkomen voor de belangen van mensen in kwetsbare posities. Hùn posities. Cliëntenraden hebben soms gestaald vakbondskader in de geledingen, maar ook verontwaardigde burgers die zeer kritisch zijn op het beleid en optreden van de overheid. Ze zijn (soms heel terecht) tégen de verslechteringen die de ‘onderkant’ het hardst aan den lijve voelt. Deze cliëntenraadsleden verwoorden op hun manier de grote onvrede die er leeft bij de bevolking.
In deze tijden klinkt de tegenstem hard door in de referenda over het Oekraïne verdrag en de Brexit. En nu ook bij de verkiezingen in de VS de tegenstem onverwacht hard klonk, vraag ik me af hoe hard deze ‘tegenstem’ op het Sociaal Domein bij gemeenten binnendringt.
Bij alle drie de voorbeelden wordt gewezen naar de ‘boze witte mannelijke laagopgeleide burger’. Die dan onverwacht ook nog een aantal andere groeperingen mee krijgt omdat die ook ontevreden zijn en zich niet gehoord voelen.
Bij alle drie de voorbeelden zaten de opiniepeilers naast de uitslag. Bij alle drie de voorbeelden was er ook sprake van ‘arrogantie van de zittende elite’, die erop vertrouwden dat burgers hen wel zouden volgen. En die zich achteraf afvroegen hoe ze zich zó vergist konden hebben.
We ervaren ook keer op keer dat als gemeentelijke bestuurders deze inbreng niet serieus neemt, cliëntenraden nadrukkelijker en soms ook steeds vervelender hun rol van luis in de pels oppakken.
Ja, er zijn cliëntenraden die moeite hebben om de gevoelde praktijk te vertalen naar het noodzakelijke beleid en daarover gewogen adviesbrieven te kunnen schrijven. En ja, het is niet reëel om van hen nieuwe beleidsrichtingen en vergezichten te verwachten hoe het anders en beter zou kunnen en moeten.
En toch hebben we met elkaar en niet voor niets in de wet opgenomen dat gemeenten werk moeten maken om direct betrokkenen, cliënten en/of hun vertegenwoordigers te betrekken bij beleid.
We ervaren keer op keer dat een open houding van gemeenten om te proberen te verstaan wat burgers, cliënten en hun vertegenwoordigers meemaken positief uitwerkt als er de intentie is om te luisteren en beleid aan te passen. We zien bij gemeenten waarin wethouders, ambtenaren en gemeenteraadsleden díe intentie hebben, dat hun sociale beleid meer mensgericht gericht wordt, meer draagvlak vindt en uiteindelijk met meer oog voor de direct betrokkenen uitgevoerd wordt.
Cliëntenparticipatie draait om de wil om als overheid met cliënten en burgers in dialoog te willen zijn. Om samen oplossingen te zoeken die voor mensen in kwetsbare posities binnen haalbare kaders van de politiek. Dat kaders nodig zijn, snappen cliëntenraden als geen ander.
Cliëntenparticipatie draait om het serieus nemen van de inbreng van cliënten en burgers. En soms moet dat nog serieuzer. Dat houdt niet op bij cliëntenraden, dat begint bij cliëntenraden! Om samen met hen extra inzet te plegen om inbreng van cliënten op te halen, gesprekken aan te gaan, debatcafé’s te organiseren, cliënten van zorginstellingen op te zoeken, thema avonden te organiseren enzovoort.
We kunnen in gemeenten maar beter deze tegenspraak organiseren en faciliteren. En er serieus naar luisteren en erop te anticiperen , daar worden zowel gemeenten als cliënten beter van.
