Voldoende bescherming bieden aan kinderen en volwassenen die te maken krijgen met huiselijk geweld of onveiligheid is op zichzelf al moeilijk genoeg. Extra moeilijk is het vanwege alle schotten en toegangspoorten. Daarom is het tijd om wat smeerolie toe te voegen en wordt er gewerkt aan het ‘toekomstscenario kind- en gezinsbescherming’.
Het toekomstscenario beoogt veel kortere lijnen tussen medewerkers en hun verschillende organisaties, minder wisselingen én een gezamenlijke oordeelsvorming. Hierdoor moet het voor gezinnen en huishoudens duidelijk zijn wie hun vaste contactpersoon is en moet de hulp sneller van de grond komen. In het toekomstscenario is het lokale team de spil in de hulpverlening.
Daarnaast moet hulp effectiever worden ingezet, waarbij het gezin centraal komt te staan. Voor de gemeenten, de lokale teams en de beoogde samenwerkingspartners betekent dit een flinke opgave. Er moeten straks stevige lokale teams staan en regionale veiligheidsteams ingericht zijn.
In de afgelopen jaren hebben lokale teams in gemeenten tijd besteed aan preventieve maatregelen en interventies. Deze ondersteunende maatregelen zijn gericht op het verminderen van risico’s voor kinderen en het bevorderen van hun welzijn. Er is meer aandacht gekomen voor het ondersteunen van ouders en het bevorderen van een gezonde opvoeding zodat kinderen en jongeren veilig kunnen opgroeien en de hulp krijgen die ze nodig hebben. Ook is er al veel in gang gezet omtrent de verbetering van de kwaliteit in de lokale teams. Lokale teams spelen dan ook een cruciale rol in de vroegsignalering van en het opstarten/organiseren of coördineren van de hulp.
Helaas helpt lokale hulp en/of preventieve inzet niet voldoende om alle kinderen en volwassenen bescherming te bieden. Er worden dan medewerkers van verschillende organisaties betrokken, denk aan de Raad voor de Kinderbescherming, Veilig Thuis en de jeugdbescherming zelf. In de praktijk verloopt de samenwerking ondanks de goede bedoelingen vaak niet optimaal. Het is vaak onduidelijk wie waarover gaat, er zijn verschillende procedures en wisselende gezichten voor de gezinnen om wie het gaat. Het toekomstscenario wil toe naar een gezamenlijk oordeelsvorming met een vast contactpersoon van het lokale team voor de inwoner.
Het toekomstscenario is een landelijk initiatief dat moet bijdragen aan de oplossing van deze problemen. Het uitgangspunt van het toekomstscenario is dat de lokale teams van de gemeenten de zorg en ondersteuning voor gezinnen die dit nodig hebben zo dichtbij mogelijk bieden of organiseren. Op het moment dat er sprake is van complexe problematiek of onveiligheid dragen zij niet meer over naar een andere instantie, maar schakelen zij de benodigde expertise in, die regionaal gebundeld wordt in de – nog op te richten – Regionale Veiligheidsteams. In alle jeugdhulpregio’s in Nederland moeten gemeenten met hun lokale teams, de Raad voor de Kinderbescherming, Veilig Thuis en de jeugdbescherming met elkaar zo’n regionaal team vormen. Het nieuwe team moet gaan werken met vier uitgangspunten:
de hulp moet gezinsgericht zijn en niet op een individu,
de hulp moet eenvoudig en transparant zijn
de hulp moet rechtsbeschermend zijn
blijvend leren
Om te blijven innoveren en te veranderen willen gemeenten samen met deze partners zorgen voor een betere en veiligere leefomgeving voor kinderen en gezinnen. Daar is goede samenwerking voor nodig. Om te komen tot integrale hulp blijft het lokale team de spil in de hulpverlening.
De contactpersoon uit het lokale team blijft in het toekomstscenario het vaste gezicht voor het gezin, waarmee voorkomen wordt dat een gezin te maken heeft met steeds wisselende hulpverleners.
Deze ontwikkeling betekent voor de lokale teams dat zij – nog meer dan voorheen- een centrale rol spelen in de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling, het bespreekbaar maken van onveiligheid en het organiseren of bieden van passende hulpverlening.
De lokale teams zijn de basis in de hulpverlening. In de meeste gevallen is de verantwoordelijkheid voor de casuïstiek bij hen belegd. Ten aanzien van de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling, hebben de lokale teams nogal wat taken.
Om deze taken goed te kunnen vervullen is het van belang dat medewerkers in het lokale team over een aantal competenties beschikken. Deze zijn omschreven in het kwaliteitskader werken aan veiligheid.
Op basis van een evaluatie of 0-meting kan er bekeken wat een lokaal team aan versterking nodig heeft om te werken volgens een gezinsgerichte benadering; van focus op het kind naar focus op het systeem. Om te zorgen dat de medewerkers van het lokale team hun rol kunnen (blijven) oppakken moet er voortdurend aandacht zijn om specifieke kennis en vaardigheden te vergroten en in te spelen op de trainingsbehoeften van de medewerkers.
In verschillende regio’s in Nederland zijn er proeftuinen die de nieuwe werkwijze in praktijk leren en ontwikkelen, waarmee input geleverd wordt voor het toekomstscenario en benodigde wetgeving.
Gemeenten doen er goed aan om niet af te wachten wat uit de proeftuinen komt, maar om met hun lokale teams al stappen te zetten om zich voor te bereiden, door het versterken van de expertise in het lokale team en het versterken van de samenwerking met de huidige partners in de jeugdbeschermingsketen, zoals Veilig Thuis en de gecertificeerde instellingen.
Want voor je het weet is het geen toekomstscenario meer maar een reëel scenario.
Een nieuw team inrichten voor het gezamenlijk beschermen van kinderen en gezinnen is natuurlijk een mooie opgave. Gemeenten willen en kunnen zeker niet onder stoom en kokend water veranderingen doorvoeren. De uitgangspunten van het toekomstscenario zijn meteen een aanleiding om het lokale team voor te bereiden op gezinsgerichte ondersteuning door domeinoverstijgend naar hulpvragen te kijken in plaats van alleen op jeugd, Wmo, huisvesting of armoede.
Lokale teams kunnen zich nu al voorbereiden op wat komen gaat door een startfoto gericht op de inhoud te maken: waar staan we nu? De startfoto kan focussen op drie punten, namelijk op:
de inhoudelijke expertise binnen het lokale team,
de samenwerkingsafspraken met Veilig Thuis en andere partners uit de jeugdbeschermingsketen en
de integratie van beleid (welke verschillende programma’s zijn al in gemeente actief zoals Geweld hoort Nergens Thuis, de aanpak huiselijk geweld en Kindermishandeling, Hervormingsagenda Jeugd en de regiovisies Jeugd)
Het is goed om hierbij te kijken naar zowel de huidige opdracht aan de lokale teams als de toekomstige opdracht uit het toekomstscenario.
