Ruim een kwart van de volwassen Nederlanders heeft in het afgelopen jaar een psychische aandoening gehad. Dat zijn 3,3 miljoen mensen. Het aantal volwassenen met een angststoornis, depressieve stoornis of stoornis in het gebruik van alcohol en drugs is de afgelopen twaalf jaar sterk gestegen.
Dat blijkt uit het langlopende landelijke NEMESIS onderzoek van het Trimbos-instituut. 26 procent van de volwassen Nederlanders (18 tot 75 jaar) had de afgelopen 12 maanden een psychische aandoening. Twaalf jaar geleden ging het om minder dan 1 op de 5 volwassenen (18 procent). Bekijk hier alle cijfers.
In onderstaande vat programmahoofd epidemiologie Annemarie Luik de opvallendste resultaten in vijf minuten samen:
“We zien een sterke stijging in het percentage volwassenen met psychische aandoeningen, vooral onder jongvolwassenen en studenten. Toenemende maatschappelijke zorgen of prestatiedruk zouden hier een rol kunnen spelen. Ook bij mensen die in een stad wonen zien we een sterkere stijging in psychische aandoeningen, al is onduidelijk wat oorzaak of gevolg is.” – Annemarie Luik, programmahoofd epidemiologie
Belangrijk om te weten is dat deze Nederlanders niet alleen psychische klachten hadden, maar dat zij ook voldoen aan de criteria voor een diagnose. Als we kijken over het gehele leven, heeft zelfs 48 procent van de Nederlanders ooit een psychische aandoening gehad.
In de afgelopen 12 maanden had 15 procent van de Nederlanders een angststoornis, 10 procent een depressieve stoornis, en 7 procent een stoornis in het gebruik van alcohol of drugs. Bij een stoornis in middelengebruik gaat het om de gevolgen die mensen ervaren door het gebruik van alcohol of drugs. Denk daarbij aan controleverlies en verminderd functioneren zoals tekortschieten op werk, tijdens studie of thuis.
Daarnaast had 3,2 procent ADHD. Deze psychische aandoeningen kwamen ook vaak samen voor. Van de mensen met een psychische aandoening had bijna de helft (42 procent) twee of meer psychische aandoeningen in de afgelopen 12 maanden. Vooral jongvolwassenen (jonger dan 35 jaar), alleenstaanden, werklozen en arbeidsongeschikten, mensen met een lager inkomen en mensen die in een stad wonen hebben vaker een psychische aandoening.
De coronapandemie lijkt geen invloed te hebben op de toename van psychische aandoeningen. Uit het NEMESIS-onderzoek blijkt dat het aandeel volwassenen met een psychische aandoening tijdens de pandemie gelijk is aan het aandeel in het jaar vóór de pandemie.
“In een eerdere studie van het VUmc naar de effecten van COVID-19 op de psychische gezondheid van mensen konden we zien dat de pandemie een tijdelijke toename van gevoelens van somberheid of angst veroorzaakte, maar geen invloed heeft op de klinische diagnoses van psychische aandoeningen.” – Margreet ten Have, projectleider NEMESIS
Daarnaast blijkt uit vergelijking met eerdere verzamelde data binnen het NEMESIS-onderzoek dat de stijging in het aandeel psychische aandoeningen al ver voor de COVID-19 pandemie is begonnen.
“We zagen verder in onze data dat de toename al plaatsvond vóór de pandemie. Dit betekent dat we ons blijvend moeten inzetten op preventie en behandeling van psychische problemen.” – Annemarie Luik, programmahoofd epidemiologie
NEMESIS is een grootschalige, langlopende studie van het Trimbos-instituut naar psychisch welzijn, gezondheid en levenservaringen van Nederlandse volwassenen. Deze studie wordt uitgevoerd in opdracht van VWS. Hiervoor voeren interviewers van veldwerkbureau I&O Research gesprekken bij mensen thuis.
In de periode van november 2019 tot en met maart 2022 werd de eerste meting van deze NEMESIS-3 studie uitgevoerd (6.194 deelnemers; 1.576 geïnterviewd vóór en 4.618 tijdens de COVID-19 pandemie. Leeftijdsrange: 18–75 jaar. Gemiddelde interviewduur: 1,5 uur).
In deze studie wordt een klinisch instrument gebruikt om psychische aandoeningen te kunnen bepalen. Dit instrument meet op dezelfde wijze DSM-IV aandoeningen als in NEMESIS-2 (het tweede onderzoek van NEMESIS), en is daarnaast uitgebreid om ook actuele DSM-5 aandoeningen te kunnen bepalen. De trend in psychische aandoeningen tussen NEMESIS-2 en NEMESIS-3 werd bepaald bij 18-64-jarigen omdat dit de leeftijdsrange was voor deelname aan NEMESIS-2.
