Minister Conny Helder is trots op de nieuwe nationale strategie voor implementatie van het VN-verdrag Handicap. Schaamte zou gepaster zijn. De Nederlandse overheid verzaakte jarenlang op dit dossier.
“Kabinet komt met nationale strategie om positie van mensen met een beperking flink te verbeteren”, schreef de rijksoverheid vorige week in een persbericht. Verschillende ministeries presenteerden namelijk samen een nieuwe ‘Nationale strategie voor implementatie van het VN-verdrag Handicap’.
“Dit is een heel belangrijke stap die we met de verschillende ministeries en vele partners zetten om de positie van mensen met een beperking te verbeteren”, lichtte minister Conny Helder van VWS toe in het bericht. “Ik ben heel trots op iedereen die hieraan meegewerkt heeft. De doelen zijn glashelder en het is hoog tijd om daarmee aan de slag te gaan. Zodat iedereen in Nederland onbeperkt mee kan doen.”
Die doelen, die zijn inderdaad glashelder. “Doel van dit verdrag is het volledige genot door alle personen met een handicap van alle mensenrechten en fundamentele vrijheden op voet van gelijkheid te bevorderen, beschermen en waarborgen, en ook de eerbiediging van hun inherente waardigheid te bevorderen”, aldus het verdrag zelf. In gewone mensentaal betekent dit: mensen met een handicap moeten volwaardig mee kunnen doen aan de samenleving.
Toen Nederland het VN-verdrag in 2016 ondertekende, waren die doelen ook al glashelder. In de laatste acht jaar gebeurde er echter bar weinig om de positie van mensen met een handicap wezenlijk te verbeteren. Gemeenten, in gedecentraliseerd Nederland de aangewezen partijen om uitvoer te geven aan het verdrag, bleven namelijk nog vaak steken in de startblokken. Ferme centrale regie van eindverantwoordelijke het Rijk ontbrak grotendeels.
Jeanette Chedda, model, spreker en rolstoelgebruiker, vertelde eerder dat de positie van mensen met een handicap juist verslechterde sinds Nederland het VN-verdrag ondertekende. “We zijn een heel onzichtbare groep. We worden gezien als een kostenpost en een last op de gemeentebegroting. Er wordt bezuinigd op alles waar we recht op hebben.” Noortje van Lith, beleidsondersteuner bij de SER en ook rolstoelgebruiker, reflecteerde twee jaar geleden op het nieuws dat gemeenten vaak nog weinig doen: “Het is bijna 2022, en nog steeds zijn heel veel plekken niet goed toegankelijk voor heel veel mensen. Het is alsof wij niet belangrijk zijn.”
De ervaringen van Chedda en Van Lith zijn niet anekdotisch. Het SCP concludeerde in het onderzoek ‘Lang niet toegankelijk’ dat de mate waarin mensen met een lichamelijke beperking in de samenleving deelnemen de afgelopen jaren niet toenam. Het aandeel mensen met een lichamelijke beperking dat kan leven zoals zij willen, nam zelfs af. Belangenbehartiger Ieder(in) kwam in 2022 tot vergelijkbare conclusies: er is nog heel veel werk aan de winkel. “Op het gebied van werk, onderwijs en inkomen zie je de dat mensen met een handicap vaak op achterstand blijven en stelselmatig uitgesloten worden”, aldus directeur Illya Soffer.
Daar komt bij dat Nederlanders met een handicap tot recent aan de grillen van de overheid waren overgeleverd. Nederland koos er namelijk lange tijd voor om het zogenaamd ‘optioneel protocol’ bij het VN-verdrag niet te ondertekenen. Dat is een soort bijlage bij het verdrag die garandeert dat je als burger naar het VN-comité handicap kan stappen als je rechten worden geschonden. Medio 2023 besloten minister Helder en staatssecretaris Maarten van Ooijen eindelijk om het optioneel protocol wel te tekenen, tot vreugde van het College voor de Rechten van de Mens .
Maar het College zag ook meteen een tekortkoming: Nederland wil namelijk het optioneel protocol van het Internationaal Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten nog steeds niet tekenen. Dat is een soort moederverdrag boven het verdrag handicap, dat onder meer het recht op huisvesting, onderwijs, en zorg garandeert. Allemaal zaken waarbij mensen met een handicap worden uitgesloten. Ondertekening van dit tweede protocol, zou wenselijk zijn voor betere rechtsbescherming, aldus het College.
“Trots” zijn dat er nu een strategie ligt, is al met al dus vrij vrijpostig. De “hoog tijd” van Helder is een flinke understatement. Des te meer omdat de strategie er in feite nog helemaal niet is: er moet allereerst nog een werkagenda worden opgesteld. Een klus voor een volgend kabinet, staat in het persbericht van de Rijksoverheid.
Als alles volgens plan verloopt, komt de positie van mensen met een beperking dan “uiterlijk in 2040” overeen met de inhoud van het VN-verdrag Handicap. Dat had 2032 kunnen zijn, als het Rijk direct na het ondertekenen van het verdrag strak de regie had gevoerd.
