Van beleid naar praktijk: de uitdaging en rol van gemeenten in het versterken van de sociale basis

1. Begin met een gedeeld beeld De sociale basis betekent voor iedereen iets anders. Bepaal samen wat ‘de sociale basis’ betekent. Een gezamenlijke visie is nodig om keuzes scherper te maken en prioriteiten te stellen. Betrek hierbij ten minste partners uit welzijn, wonen, zorg en het sociaal domein.
   
   
2. Kijk vanuit de leefwereld Beter beleid, met concrete oplossingen voor de problemen van mensen, komt alleen tot stand als burgers en overheid echt samen optrekken. Er worden al grote stappen gezet om burgerparticipatie te vergroten, maar hierbij wordt nog steeds sterk voorgesorteerd vanuit het denkframe van politici en beleidsmakers. Idealiter schuiven burgers en beleidsmakers samen aan de ontwerptafel van beleid.



3. Versterk wat er al is In plaats van nieuwe voorzieningen op te tuigen, is het vaak krachtiger om bestaande netwerken te versterken. In een Noord-Hollandse gemeente werden projectsubsidies vervangen door meerjarige ondersteuning van bewonersinitiatieven. Hierdoor kregen vrijwilligers meer ruimte en zekerheid om hun werk duurzaam voort te zetten.



4. Werk integraal en gebiedsgericht In de praktijk van veel gemeenten zien we dat bewoners hun vragen en zorgen zelden in hokjes opdelen. Wie moeite heeft met rondkomen, kampt vaak óók met stress, gezondheid of huisvestingsproblemen. In verschillende gemeentes wordt daarom gekozen voor gebiedsteams die niet denken vanuit regels of regelingen, maar vanuit het dagelijks leven van bewoners. Professionals uit het sociaal domein, zorg, werk en inkomen én de woningcorporatie zitten samen aan tafel. Ze kennen de wijk, de mensen en elkaars expertise. Deze integrale benadering zorgt voor sneller contact, minder doorverwijzingen en meer maatwerk.

De zeer relevante ontwikkeling van stevige lokale teams is hier een krachtig voorbeeld van. Het artikel “Stevige Lokale Teams: de sleutel tot duurzame verandering in de jeugdzorg” gaat daar dieper op in.

1. Geef professionals ruimte Sociale basis-werkers, zoals opbouwwerkers en buurtverbinders, hebben een cruciale rol. In verschillende gemeenten hebben zij vaste inzet in specifieke wijken. Dit zorgt voor continuïteit, betere relaties met bewoners en effectievere ondersteuning van lokale netwerken.



2. Monitor en leer samen Monitoring en evaluatie is belangrijk om te bepalen of bepaalde maatregelen effectief zijn en efficiënt worden ingezet. Met het oog op financieel uitdagende jaren is dit een belangrijke tool om bepaalde keuzes te onderbouwen. Daarnaast is regelmatige monitoring en evaluatie nodig voor bijsturing en innovatie.

Een mogelijkheid voor samen leren zijn dashboards waar zowel praktijkverhalen als data samenkomen. Wat zien we gebeuren in de wijk? Waar schuurt het? Wat werkt goed? Zo ontstaat een lerende aanpak die constant bijgestuurd wordt op basis van de werkelijkheid. Daarnaast kan via dashboards en digitale tools data worden verzameld over bijvoorbeeld het aantal sociaalwerkers in een wijk, de gebruikscijfers van voorzieningen, en de instroom in zorg- en welzijnsprojecten. Wanneer deze data wordt gekoppeld aan de ervaringen van bewoners, kunnen beleidsmakers niet alleen op basis van gevoel, maar ook op harde cijfers sturen.

Het gebruik van inventieve tools is natuurlijk geen vereiste voor het samen leren. Een mooi voorbeeld zijn buurtgesprekken waarin bewoners samen met professionals reflecteren op wat er goed gaat en waar nog verbeteringen nodig zijn. Door gebruik te maken van deze feedback kunnen beleidskeuzes worden aangepast aan de behoeften in de wijk.

1. Toon bestuurlijk lef De sociale basis versterken vraagt durf. Want niet alles is direct meetbaar in cijfers. Gemeenten die kiezen voor het versterken van het fundament – door te investeren in gemeenschapskracht, preventie en samenwerking – zien op termijn effect: minder eenzaamheid, meer veerkracht, en minder druk op de zware zorg.